Grzechnik z Dzikich Pól

To jest drugi mail do Pana z prośbą o wyjaśnienie pochodzenia nazwisk. W pierwszym prosiłem o etymologię nazwisk: Lenartowicz, Zykubek, Naczas i Surmacz. Pańską odpowiedź przyjąłem z satysfakcją i bardzo za nią dziękuję. Tak się złożyło, iż moi przodkowie mieszkali w jednej parafii w Drążgowie, konsekrowanej w 1334 roku, która w 1886 roku została przeniesiona (cztery kilometry obok) do Sobieszyna. To wsie leżące w woj. lubelskim, w powiecie ryckim, w gminie Ułęż. Należy wspomnieć, że Sobieszyn stanowi dawne gniazdo rodu Sobieskich. I tu jest prośba o wyjaśnienie pochodzenia nazwiska Grzechnik. Na forach internetowych związanych z genealogią spotkałem się z tezą, że nazwisko pochodzi od nazywania „grzesznymi” ludzi innej wiary, jeńców tatarskich, których to król Jan III Sobieski przywiózł po wygranej bitwie pod Wiedniem. Mieli oni stanowić tzw. tanią siłę roboczą. Co Pan na to? Wspomnę również, że nazwisko to w Sobieszynie jest niezwykle liczne. Przytoczę pewien fakt: mój kuzyn Ryszard Chudowolski w latach 70. i 80. XX w., pracując w Kółku Rolniczym i w SKR, spotkał się z sześcioma rolnikami o nazwisku i imieniu Stanisław Grzechnik. Imiona ojców też się powtarzały. Dlatego, aby rozróżniać mieszkających w Sobieszynie rolników, ludzie nadawali im przydomki. Proszę również o wzmiankę o nazwiskach: Chudowolska (moja babcia), Pylska (moja prapraprababcia), Wachurska (moja 4 x prababcia). Wiesław Lenartowicz

Z Grzechnikami jest zapewne tak, jak Pan podpowiada. Grzechnikiem nazywano nie tylko tego, co grzeszył (grzech jest tu podstawą słowotwórczą), ale także tego, który błądził, mylił się, popełniał wykroczenie przeciw czemuś (np. przeciwko wierze chrześcijańskiej). Grzechnik, czyli żyjący w grzechu pogaństwa, byłby więc stygmatyzującym przydomkiem dla nowaka (nowego), obcego, który przybył z daleka, innego. Innowiercy. W słownikach dawnej polszczyzny tego rzeczownika nie ma, pochodzi więc najpewniej z gwary. Zatem wyjaśnienie, że początek sobieszyńskich Grzechników bierze się od Tatarów osadzanych w XVII w. przez Sobieskiego (była to praktyka często stosowana, a bywało, że spolszczonym Tatarom nadawano ziemię na własność) jest sensowne i historycznie potwierdzone. Ale nie można też wykluczyć, w znaczeniu etymologicznym, pochodzenia odimiennego – od Grzegorza albo Grzecha. W bazie PESEL mamy dziś 1934 Grzechników.

Chudowolski (173 nazwiska) to z kolei złożenie przymiotnika chudy i rzeczownika wola, rozumianego w tym przypadku jako wolność bądź wybór. Czyli początkiem nazwiska byłoby określenie kogoś, kto miał niewielkie (życiowe) pole manewru. Nazwisko Pylski (nie figuruje w PESEL-u) powstało od pyłu, czyli kurzu, prochu, zaś Wachurski (także nie ma go już w bazie PESEL), podobnie jak Wachura, pochodzi od imienia Wacław lub Wawrzyniec.