Co się należy pracującym studentom

Co powinien wiedzieć student, który chce dorabiać? Co mu się należy i kto go ubezpiecza? Czy zapłaci składki od stypendium i czy może stracić rentę po rodzicach?

WSTUDENT W PRACY

ielu studentów podejmuje dorywczą pracę i to nie tylko w czasie wakacji. O czym powinni wiedzieć?

Umowa o pracę, niezależnie od wieku studenta, jest umową, od której istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu. Obowiązkowa jest też składka na ubezpieczenie zdrowotne. Pracodawca w ciągu 7 dni musi zgłosić nowo zatrudnionego pracownika do ZUS. To, czy zostaliśmy zgłoszeni do ubezpieczeń społecznych i z jakim dniem to nastąpiło – możemy sprawdzić na swoim koncie w ZUS. – Dzięki zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych student już wówczas zasila składkami swoje indywidualne konto w ZUS. To, po spełnieniu wymogów wskazanych w przepisach, pozwoli mu na skorzystanie ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, jak np. zasiłku chorobowego, opiekuńczych czy innych – mówi Beata Kopczyńska, regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa śląskiego.

Na przykład studentce zatrudnionej na umowę o pracę, zgłoszonej z tego tytułu do ubezpieczeń społecznych, tak samo jak innym pracownicom, w przypadku urodzenia dziecka będzie przysługiwał zasiłek macierzyński za czas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.

UMOWA BEZ SKŁADEK

W większości praca podejmowana przez studentów wykonywana jest w ramach umowy-zlecenia. Jeżeli student nie ma ukończonych 26 lat, to w przypadku takiej umowy nie podlega w ogóle zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Nie są też odkładane składki na ubezpieczenia społeczne i w przypadku np. wypadku nie ma możliwości korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.

UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE A CHOROBOWE

Ubezpieczenie zdrowotne daje prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej, zarówno ambulatoryjnej, jak i szpitalnej. Natomiast ubezpieczenie chorobowe to ubezpieczenie społeczne, które zapewnia prawo do świadczeń w razie choroby i macierzyństwa.

Ubezpieczenie chorobowe może być obowiązkowe, m.in. z umowy o pracę, albo dobrowolne, m.in. z umowy-zlecenia, działalności gospodarczej. Jeśli osoba, która może przystąpić do ubezpieczenia chorobowego, dobrowolnie nie zrobi tego, to nie otrzyma świadczeń w razie choroby czy macierzyństwa.

Osoba, która opłaca składki na ubezpieczenie chorobowe, zapewnia sobie prawo do: zasiłku chorobowego – gdy jest niezdolna do pracy z powodu choroby; zasiłku opiekuńczego – gdy musi zająć się chorym dzieckiem albo innym chorym członkiem rodziny lub zdrowym dzieckiem do 8 lat, np. jeśli nastąpiło nieprzewidziane zamknięcie przedszkola; świadczenia rehabilitacyjnego – gdy jest niezdolna do pracy, a wykorzystała zasiłek chorobowy i jest szansa, że odzyska zdolność po dalszym leczeniu lub rehabilitacji; zasiłku macierzyńskiego – gdy urodzi dziecko.

KTO UBEZPIECZA STUDENTA

Część studentów zastanawia się, kto powinien ich zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego. Jeśli student lub studentka nie ukończyli 26 lat, do ubezpieczenia zdrowotnego zgłaszają ich rodzice lub małżonek. Co ważne, nie muszą z tego powodu opłacać wyższej składki.

Gdy jednak rodzic nie jest ubezpieczony, ponieważ np. nie pracuje, albo student ma więcej niż 26 lat, do ubezpieczenia zdrowotnego powinna zgłosić go uczelnia. Trzeba ją o tym poinformować – złożyć wniosek. Uczelnia będzie też opłacała składkę za studenta. Dla przykładu – Kasia w czerwcu skończyła studia. Do ubezpieczenia zdrowotnego zgłaszała ją uczelnia. W sierpniu tego samego roku przeszła operację. Mogła korzystać z bezpłatnej opieki zdrowotnej, bo prawo do tego wygasa dopiero po czterech miesiącach od ukończenia studiów.

Rodzina albo uczelnia nie zgłosi studenta do ubezpieczenia zdrowotnego, jeśli podpisze on umowę o pracę lub zacznie prowadzić działalność gospodarczą. Wtedy będzie mieć inny tytuł do ubezpieczenia, czyli zostanie ubezpieczony jako pracownik albo przedsiębiorca.

Uwaga!

Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej wygasa po czterech miesiącach od ukończenia studiów albo skreślenia z listy studentów.

CHOROBOWE PO DYPLOMIE

Zwykle zasiłek chorobowy przysługuje po określonym okresie ubezpieczenia. Aby go otrzymać, pracownicy muszą być objęci ubezpieczeniem chorobowym przez 30 dni, a zleceniobiorcy i przedsiębiorcy – przez 90 dni. Od tej zasady są jednak wyjątki. Jeden z nich dotyczy studentów.

Jeśli absolwent szkoły wyższej zostanie objęty ubezpieczeniem chorobowym w ciągu 90 dni od uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych, to dostanie zasiłek w razie choroby bez tzw. okresu wyczekiwania. Termin 90 dni dla studentów liczy się od dnia egzaminu dyplomowego (w przypadku kierunków lekarskiego i lekarsko-dentystycznego oraz weterynarii – od daty zdania ostatniego egzaminu ustalonego w planie studiów, a w przypadku farmacji – od daty zaliczenia ostatniej praktyki przewidzianej w planie studiów).

Ubezpieczenie chorobowe dla pracowników jest obowiązkowe, a np. dla zleceniobiorców i osób prowadzących działalność gospodarczą – dobrowolne. Pracownika do ubezpieczeń zgłasza pracodawca, a zleceniobiorcę – zleceniodawca. Jeśli absolwent studiów będzie zleceniobiorcą, to zleceniodawcy zgłasza, że chce przystąpić do ubezpieczenia chorobowego. Zleceniodawca przekazuje za niego dokumenty do ZUS. Jeśli natomiast będzie prowadzić działalność gospodarczą, to sam musi się zgłosić do ubezpieczeń, w tym do chorobowego.

RENTA DLA STUDENTA

Renta rodzinna to wsparcie, które m.in. dzieci otrzymują z ZUS po śmierci swojego rodzica. Przysługuje ona dzieciom do ukończenia przez nie 16. roku życia. Ale ze świadczenia mogą skorzystać także starsze osoby, pod warunkiem że dalej się uczą, jednak nie dłużej niż do 25. roku życia. Jeśli urodziny studenta przypadają w trakcie ostatniego roku studiów – wówczas świadczenie przysługuje do końca roku akademickiego.

ZUS wypłaca rentę rodzinną studentom na okres roku akademickiego, który obejmuje również wakacje. Świadczenie wypłacane jest więc od października do końca września.

Edukację trzeba potwierdzić zaświadczeniami z uczelni. Zwykle są wydawane na rok albo na programowy czas nauki. Jeżeli uczelnia w pierwszym zaświadczeniu wskaże całkowity okres trwania nauki, na przykład czteroletni, dwuletni, to w takim przypadku ZUS wypłaca rentę przez cały ten okres, kontrolując jednak, czy nauka jest rzeczywiście kontynuowana.

Studenci pobierający rentę rodzinną powinni złożyć w ZUS zaświadczenie o kontynuowaniu nauki do końca października. Świadczenie zostanie wypłacone na czas, gdy student złoży dokumenty odpowiednio wcześniej. Jeśli dokumenty dostarcza pod koniec października – dostanie jeszcze rentę za październik. Gdy jednak spóźni się z wnioskiem i złoży go np. dopiero 1 listopada, wówczas rentę rodzinną za październik straci. Jeżeli o tym zapomni w dalszym ciągu, straci rentę także za kolejne miesiące, aż do momentu złożenia zaświadczenia.

Dorabiający studenci, którzy pobierają rentę, muszą informować ZUS o swoich przychodach. Jeśli osiągną przychód w wysokości 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (od 1 grudnia 2019 r. do 29 lutego 2020 r. – 3452,20 zł), ale nie wyższy aniżeli 130 proc. tego wynagrodzenia (tj. 6411,10 zł), świadczenie zostanie zmniejszone. ZUS całkowicie zawiesi ich wypłatę, gdy zarobki są wyższe niż 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia.

O czym jeszcze należy pamiętać? Student, który pobiera rentę rodzinną, musi zawiadamiać ZUS między innymi o: wysokości przychodu osiągniętego w minionym roku kalendarzowym – w terminie do końca lutego kolejnego roku, zmianie miejsca zamieszkania, numeru rachunku bankowego, pobieraniu renty z innego tytułu – przyznanej przez inny organ rentowy, bądź renty socjalnej.

Student musi poinformować ZUS, że przerwał lub zakończył naukę. Jeśli tego nie zrobi, czekają go przykre konsekwencje, bo nadpłaconą nienależną rentę rodzinną trzeba zwrócić wraz z odsetkami

Za pomoc w przygotowaniu informatora dziękuję pani Beacie Kopczyńskiej z oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Rybniku