„Ruczaj” i jego żołnierze
Z 340 powstańczych zdjęć autorstwa Stanisława Dobrzyńskiego ps. „Satyr” dotychczas publikowane były tylko pojedyncze fotografie. Wkrótce wszystkie znajdą się w internetowej Fototece Muzeum Powstania Warszawskiego.
Autor zdjęć miał przygotowanie wojskowe. Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 r., w czasie okupacji służył w ZWZ-AK, w powstaniu warszawskim był oficerem do specjalnych zleceń w batalionie „Ruczaj”, formacji walczącej w Śródmieściu Południowym, w rejonie ulic Mokotowskiej, Kruczej, Marszałkowskiej, Natolińskiej, Koszykowej, Chopina i Pięknej. Dobrzyński kwaterował na tyłach własnej restauracji o nazwie „Satyr” przy ul. Marszałkowskiej 81, która w dniach zrywu stała się stołówką dla żołnierzy.
Jako fotograf amator w sierpniu i wrześniu 1944 r. rejestrował na kliszy sceny z zaplecza działań zbrojnych na niedużym fragmencie miasta bronionym przez swój batalion. Raz była to msza polowa na podwórzu kamienicy przy ul. Poznańskiej 12, innym razem wizyta w zdobytej przez żołnierzy „Ruczaja” centrali telefonicznej przy ul. Piusa XI (obecnej ul. Pięknej) 19 nazywanej Małą PAST-ą. Fotografował powstańcze kwatery i szpitale, barykady i przejścia między posesjami, groby na ulicach, zrujnowane budynki i dymy unoszące się nad dachami.
– On to robił jakby przy okazji, ale z dużą sprawnością techniczną. Miał dobry sprzęt, dobre materiały. To są naprawdę dobre zdjęcia – ocenia Joanna Jastrzębska-Woźniak, p.o. kierownika Działu Ikonografii i Fotografii Muzeum Powstania Warszawskiego.
Negatywy przetrwały ukryte w jednej z piwnic przy ul. Marszałkowskiej. Po wojnie ich autor wrócił do zawodu gastronoma – otworzył pierwszy hotel w Sopocie, pracował m.in. w Orbisie i warszawskim hotelu Bristol, do emerytury prowadził restaurację „Ulubiona”. Wszystkie negatywy z powstania przekazał Muzeum Historycznemu m.st. Warszawy, obecnemu Muzeum Warszawy, a to oddało je Muzeum Powstania Warszawskiego. – Te zdjęcia pokazują bardzo dużo życia w podwórzach. Szczególnie lubię serię z powstańcami na tle przejścia między kamienicami przy ul. Poznańskiej. Są pogodne, przedstawiają uśmiechniętych ludzi. Powstały w czasie odpoczynku od służby – mówi varsavianista Ryszard Mączewski z Działu Ikonografii i Fotografii Muzeum Powstania Warszawskiego.
Przeprowadził analizę zdjęć. Ustalił miejsca powstania wielu kadrów, które wcześniej były nierozpoznane lub źle rozpoznane. W Fototece Muzeum Powstania Warszawskiego zbiór ten znajdzie się 15 sierpnia – w 78. rocznicę sfotografowanej przez Stanisława Dobrzyńskiego mszy polowej, którą w Święto Żołnierza odprawiono na podwórzu kamienicy przy ul. Poznańskiej 12. Przed udostępnieniem w internecie kolekcja została zdigitalizowana przez Muzeum Fotografii w Krakowie.