CO ŚNI S OŚMIORNICY

Koralowce potrafią sięgać i chwytać, ryby zdają test lustra. Czy mają umysł?

– Vermeij jest niewidomy od trzeciego roku życia, więc cała uprawiana przez niego nauka i precyzja, z jaką eksploruje mięczaki, odbywa się bez udziału wzroku. Twierdzi, że ląd jest miejscem bardziej twórczej ewolucji niż ocean. Moim zdaniem jednak odkłada na bok pewne innowacje, od których wszystko się zaczęło, a potem skupia się na zestawie innowacji behawioralnych w życiu zwierząt, które były o wiele późniejsze. Ja twierdzę, że nie powinniśmy odkładać na bok tych fundamentalnych kwestii, które pojawiły się w oceanie. Niemożliwe, aby wczesne etapy ewolucji zwierząt miały miejsce na lądzie.

Vermeij ma rację, że ewolucja na lądzie działa inaczej. Jednak na swojej liście nie uwzględnia ewolucji ruchu, percepcji czy uczenia się jako kluczowych innowacji. Są one zbyt podstawowe i zbyt odległe w czasie. Prawdopodobnie ewolucja ruchu nie byłaby możliwa, gdyby wszystko odbyło się na lądzie. To zbyt trudne zadanie. W skrócie – trudno poruszać się na lądzie. Trzeba być już dość sprawnym. Dlatego jakiekolwiek wątpliwości, kto żyje a kto nie, pomijam wirusy, które są częściowo żywe, są więc półżywe – ale jego początki są nadal niejasne. Nie wiemy, gdzie się zaczęło.

Oczywiście nie powinniśmy być pesymistami. Kiedyś się tego dowiemy, i podobnie dowiemy się, czy ryba i pantofelek mają umysł. To będzie stopniowy proces układania skomplikowanej układanki, aż ci dwaj naukowcy będą w stanie się zgodzić.

A co z układem nerwowym? Ponoć to najważniejsza innowacja w historii ewolucji.

– Nie wiemy tego. Toczą się interesujące debaty, czy wyewoluował raz, czy dwukrotnie Wszyscy myśleli, że ma jedno pochodzenie. Jednak żebropławy, które wyglądają jak zwyczajne meduzy, ale są zupełnie inne, mogły rozwinąć układ nerwowy oddzielnie od pozostałych form życia. Kilka organizmów, w tym gąbki, w ogóle nie ma układu nerwowego.

Jeśli chodzi o umysł, zwierzęta tworzą hierarchię od wyższych do niższych?

– To nie hierarchia. Najprawdopodobniej istnieją różne wymiary. Można być bardzo skomplikowanym lub zaawansowanym w wielu różnych wymiarach. Wiemy, że mamy niezwykle rozwinięte zmysły, potrafimy się dobrze komunikować i uczyć. Jednak wszystko to są odrębne umiejętności. Może istnieć zwierzę o doskonałych zmysłach, które nie potrafi się dobrze komunikować. Ośmiornica jest dobrym przykładem. Myślę, że to wystarczy, by stwierdzić brak hierarchii. To bardziej przestrzeń możliwości niż drabina.

Ośmiornice ewoluowały w zupełnie innych warunkach, ale gdy podać im ecstasy, zachowują się jak ludzie. O czym to świadczy?

– To bardzo zaskakujące.

Nie mam odpowiedzi, tyl