Gazeta Wyborcza - Regionalna (Stoleczna)
Bejt tfila, czyli nowy dom modlitwy na Tłomackiem
Jej tytuł brzmi „Bejt tfila – Dom modlitwy”. Tak kiedyś w Polsce określano najmniejsze bóżnice. W 25-metrowej sali na drugim piętrze przy ul. Tłomackie odtworzono wnętrze synagogi. – Wszystko tu jest prawidłowo zorientowane. Mamy ścianę wschodnią ze świętą arką Aron hahodesz, czyli skrzynią, w której przechowywane są zwoje Tory. Po drugiej stronie są ściana zachodnia i galeria babińca przeznaczonego dla kobiet – wskazywał, oprowadzając wczoraj pierwszych zwiedzających, Michał Krasicki z ŻIH, kurator ekspozycji.
Wystawa poświęcona synagodze powstała w tym miejscu już w 2000 r. Po kilkunastu latach wymagała odświeżenia i uzupełnienia. Okazją do tego stała się obchodzona niedawno 70. rocznica powołania ŻIH. Dyrekcja Instytutu postanowiła zaaranżować wystawę na nowo, wzbogacając ją ododatkowe eksponaty i pomoce edukacyjne, których tu wcześniej nie było.
– Pomysł był taki, żeby ta przestrzeń zyskała nowe życie, stała się bardziej atrakcyjna, a osoby, które ją odwiedzają, mogły wynieść stąd pewną wiedzę – mówi Krasicki. W „Bejt tfila – Domu modlitwy” pokazano najważniejsze elementy wyposażenia tradycyjnej synagogi. Zwiedzający mogą tu zobaczyć ponad 30 ocalałych z Zagłady zabytkowych przedmiotów z polskich i niemieckich bóżnic. Większość powstała w XIX w., najstarsze datowane są na XVIII w. Zaprezentowano obiekty rytualne, jak zwoje Tory, ozdoby do nakładania zwojów (sukienki, tarcze, zwieńczenia wałków, korony), parochet (kotarę zasłaniającą Aron ha-kodesz), naczynia, świecznik chanukowy czy szofar – barani róg używany w żydowski Nowy Rok. Są też klucze do bóżnicy i młotek, którym szames, woźny synagogi, wzywa rano na nabożeństwa, uderzając trzy razy wokiennice domów. Przy wejściu do sali uwagę zwraca metalowe urządzenie – kijor – służące do obmywania rąk przed rozpoczęciem modłów.
Brakujące elementy wyposażenia synagogi – bimę (podwyższenie do czytania Tory) i amud (pulpit, przy którym stoi osoba prowadząca modły) – zaprojektowano i wykonano w prostej, nowoczesnej formie, by nie konkurowały z eksponowanymi w sali zabytkami. Prezentację uzupełniają pomoce dydaktyczne: nagrania audio z fragmentami Tory, ekran z interaktywną aplikacją umożliwiającą bliższe poznanie domu modlitwy oraz kartki z informacjami o wyposażeniu synagogi, ludziach w synagodze i ceremonią czytania Tory. Wystawie będą towarzyszyć warsztaty dla dzieci i młodzieży oraz wykłady dla studentów.
Jak wygląda nabożeństwo w synagodze? Jakie funkcje pełnią rabin, kantor i szames? Do czego służy kijor, a do czego amud? Wszystko to wyjaśnia nowa wystawa stała otwarta wczoraj w Żydowskim Instytucie Historycznym.