Szlachecka szafa

Beata Biedrońska-Słota, Maria Molenda, Kontusz. Z dziejów polskiego ubioru narodowego, PIW, Warszawa 2023, s. 306

Moda na sarmatyzm nie przemija, choć dzięki serialowi„1670” święci ostatnio tryumfy raczej w odsłonie komediowej. Niezależnie od tego, czy jesteśmy wielbicielami tej produkcji, czy nie, możemy sprawdzić, na ile kostiumografowie, ubierając aktorów w sarmackie stroje, wierni byli prawdzie historycznej, a na ile bawili się konwencją. Pomoże nam w tym bogato ilustrowana książka„Kontusz. Z dziejów polskiego ubioru narodowego”, która krok po kroku opisuje historię pojawienia się, a potem kariery stroju noszonego przez polskich szlachciców. Tak specyficznego, że dzięki niemu rozpoznawano ich w całej Europie. Autorki, kostiumolożki zajmujące się dziejami ubioru w dawnej Polsce, pokazują, skąd się wzięły obowiązujące w Rzeczpospolitej kontusze, delie czy żupany, i tłumaczą, dlaczego tak ważną rolę odgrywały pasy, zaglądają też do szaf szlachciców, robiąc przegląd ich bielizny, nakryć głowy, spodni, obuwia. Wbrew pozorom ich opowieść nie jest tylko prostym opisem garderoby. To też przyjrzenie się technologii produkcji i kulturowym wpływom. Analiza autorek, oparta na ikonografii, tekstach i strojach zachowanych w muzeach, nie uwzględnia najnowszego źródła informacji – ubiorów, które znajdowane są w kryptach. Niewykluczone, że to zabieg celowy, bo o tym, w co nasi przodkowie ubierali zmarłych, pisała ostatnio w„Czasie żupanów, czasie czechmanów” archeolożka Małgorzata Grupa. Dla kostiumografów przygotowujących stroje do kolejnej produkcji osadzonej w czasach I Rzeczpospolitej jedna i druga książka to lektury obowiązkowe.