Przetarły szlak

To orzeczenie historyczne, które wpłynie na kształt zobowiązań klimatycznych Europy. Tak o wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka mówią prawnicy, którzy w trwającej dekadę kampanii wspierali 2,5 tys. Szwajcarek skupionych w stowarzyszeniu KlimaSeniorinnen. Panie mają po 64 lata i więcej. Zaskarżyły rząd w Bernie, zarzucając mu bierność w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych. Twierdziły, że zaniechania niosą szkody prawom człowieka, ponieważ podwyższona temperatura atmosfery sprzyja występowaniu letnich fal upałów, niebezpiecznych dla osób starszych, zwłaszcza kobiet, które podczas skwaru są w większym stopniu narażone na ryzyko wystąpienia stanów poważnego zagrożenia zdrowia lub nawet utraty życia.

Wyroki ETPC są wiążące dla 46 krajów członkowskich Rady Europy. Są ostateczne, nie ma od nich drogi odwoławczej. Rząd szwajcarski zapowiedział, że zapozna się z uzasadnieniem. Jeśli nie chce narazić się na kary finansowe i międzynarodową infamię, będzie musiał krajowe emisje ścinać. Ależ to absurd, oburza się szwajcarski centro-prawicowy dziennik „Neue Zuercher Zeitung”, ostrzegający przed „orzecznictwem aktywistycznym”, bo taki finał historii seniorek może torować drogę roszczeniom o dowolnej naturze.

Faktycznie, to pierwsze orzeczenie międzynarodowego trybunału, który uznał, że zaniechania władzy w przeciwdziałaniu kryzysowi klimatycznemu uderzają w prawa człowieka. Pokazuje też, że obywatele mogą na podstawie przesłanek klimatycznych skutecznie zmuszać rządy do zdecydowanej akcji. W strasburskim trybunale czekają kolejne sprawy, m.in. przeciw Norwegii – tu łamać prawa człowieka mają nowe koncesje na wydobycie ropy naftowej i gazu ziemnego.

Roszczenia takie nie są jedynie domeną Europy. Indyjski sąd najwyższy dopiero co uznał, że obywatele mogą się skarżyć na te skutki zmian klimatycznych, których można było uniknąć. Tu punktem wyjścia była kondycja jednego gatunku ptaków, dropia indyjskiego, zagrożonego wyginięciem. Statystyki podobnych spraw, które zostały wniesione do sądów międzynarodowych i krajowych, prowadzi Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska. O ile w 2017 r. było nieco ponad 800 przypadków, o tyle w 2022 r. liczba powództw wzrosła do blisko 2,2 tys. A trend ten ma się dopiero rozpędzać, spraw będzie przybywać, co wynika ze wzrostu świadomości klimatycznej obywateli i towarzyszącej jej frustracji z pozorowanych działań władzy i biznesu.