...JAK MU MATERII STAJE
Najmłodszy mistrz świata w historii wagi ciężkiej (w 1986 roku, kiedy nokautował Trevora Berbicka, miał 20 lat) odsiedział w więzieniu wyrok za gwałt. Do tego czynu się nie przyznał, a po powrocie na ring w 1995 roku i odzyskaniu tytułu szybko go stracił na rzecz Evandera Holyfielda. W rewanżu został zdyskwalifikowany, bo odgryzł przeciwnikowi kawałek ucha. Nie walczył przez 15 miesięcy, by z kolejnymi czterema rywalami (Frans Botha, Orlin Norris, Julius Francis, Lou Saverese) spędzić między linami zaledwie dziewięć rund. Po króciutkim starciu z ostatnim z wymienionych z wypłaty potrącono mu blisko 190 tysięcy dolarów. Sędzia ringowy chronił przeciwnika przed dotkliwym nokautem (Tyson i tak wygrałby przez TKO), ale Mike nie przestawał wyprowadzać wściekłych ciosów i przy okazji zdzielił też arbitra. W książce „Moja prawda” przyznał, że dzień przed walką z Savarese, do której doszło w Glasgow, był naćpany. Wcześniej, jeszcze w Londynie, pobił w hotelu brytyjskiego promotora Franka Warrena, bo ten rzekomo nie zapłacił kilkuset tysięcy dolarów za biżuterię, którą zobowiązał się sprezentować Tysonowi przy okazji poprzedniej potyczki w Wielkiej Brytanii – przeciwko Francisowi.
– Jestem najlepszy i nie ma nikogo równie bezwzględnego. Jestem Sonnym Listonem, Jackiem Dempseyem. Jestem ulepiony z tej samej gliny, co oni. Nikt nie może się ze mną równać. Mój styl jest wybuchowy, moja obrona doskonała, a ja jestem po prostu okrutny. Chcę wyrwać ci serce, chcę pożreć ci dzieci, chwała Allahowi! – darł się Mike do mikrofonu po rozprawieniu się z Savarese, ku zdziwieniu próbującego go przepytać Jima Graya z Showtime. Co to miało oznaczać? „Bełkotałem tak, ponieważ traciłem już rozum. Paliłem tak dużo, że mój mózg był jak usmażony” – tłumaczył Tyson we wspomnianej autobiografii. Znajdujemy w niej również fragmenty, które tłumaczą wpadkę z obecnością marihuany w organizmie po starciu z Gołotą: „Przed walką w Glasgow wciągałem trochę koksu i paliłem trawę. Z kokainą nie było problemu, bo organizm wyczyszczał się z niej natychmiast, natomiast z powodu marihuany musiałem korzystać z tak zwanej fujary, czyli sztucznego penisa wypełnionego moczem, którego używa się podczas przeprowadzania testu na obecność narkotyków”. Sprawa była banalnie prosta – cztery miesiące później po walce z naszym pięściarzem Mike nie dopilnował, by ktoś przyniósł „fujarę” do jego szatni.
O wielu innych pięściarzach przegrywających przez dyskwalifikację można byłoby napisać, że walczą o naprawę wizerunku, ale nawet jeśli takie przesłanie biło z telewizyjnych materiałów promujących walkę, to zerwanie z etykietą ringowych szaleńców było ostatnią rzeczą, o którą chodziło organizatorom pojedynku Tyson – Gołota. Jednym z nich był pochodzący właśnie z Detroit słynny Tommy „Hitman” Hearns. Niegdysiejszy wielki rywal Marvina Haglera, Raya Leonarda i Roberto Durana kariery promotorskiej nie zrobił, ale wtedy był twarzą całego przedsięwzięcia. Reklamowano je jako „Foul Play” („Nieczysta gra”) albo rymowanym hasłem „Showdown in Motown” (to ostatnie słowo jest określeniem Detroit, miasta znanego też jako Motor City ze względu na kwitnący tam w XX wieku przemysł motoryzacyjny). Promocja walki przyniosła niezły rezultat, bo transmisję pay-per-view wykupiło 450 tysięcy Amerykanów, co przy cenie 49,95 dolarów wygenerowało ponad 20 milionów przychodu brutto. Za najdroższe bilety do The Palace of Auburn Hills (tak się składa, że halę zburzono w lipcu bieżącego roku) trzeba było wydać nawet 2,5 tysiąca zielonych, ale być może niejednemu bogaczowi wydatek zrekompensowała obecność przy ringu takich sław, jak Muhammad Ali, Larry Holmes, Magic Johnson, Vince Carter czy Puff Daddy. Bo sama walka z pewnością nikogo nie zadowoliła.
Śmierć na autostradzie
Podczas gdy Tyson – naczytawszy się o podbojach Aleksandra Wielkiego i długich marszach jego armii – łaził po Las Vegas i okolicach 50 kilometrów dziennie w 40-stopniowym upale (oczywiście nie na trzeźwo), Gołota próbował dotrzeć się z nowym trenerem. Po zakończonym niepowodzeniem pojedynku z Grantem, Rogera Bloodwortha zastąpił Al Certo. Innym kandydatem był Teddy Atlas, ale odmówił menedżerowi Polaka. – Inicjatorem tej zmiany był Ziggy Rozalski. Zamieniłem trenera bokserskiego na krawca, bo pierwszym zawodem Ala Certo było krawiectwo. On nigdy nie trzymał zawodnikowi tarczy na treningu. A to nie jest dobre, nie powinno się tak robić, bo bokser potem nie czuje dystansu, który powinien utrzymywać w ringu. Co zrobić... – opowiadał mi niegdyś Gołota. – Bloodworth a Certo? Nie ma porównania – uciął temat.
Certo tak naprawdę nosił nazwisko Certisimo i choć rzeczywiście był krawcem – do dziś w Secaucus pod New Jersey działa zakład zmarłego pod koniec 2018 roku Ala – to jednak na boksie się znał. Pełnił w nim wszystkie role – najpierw pięściarza, potem menedżera, promotora, matchmakera i wreszcie trenera. Tak jak inni szkoleniowcy Gołoty – Sam Colonna czy Lou Duva – Certo również był potomkiem przybyłych do USA imigrantów z Włoch. Jego poród w 1928 roku w Hoboken odbierała Dolly Sinatra, matka słynnego piosenkarza. Z rodziny Ala pochodzi natomiast Danny Milano, czyli świetnie znany polskim kibicom cutman, który wiele razy tamował w ringu rany na głowie Gołoty i Tomasza Adamka.
Z Certo w narożniku „Andrew” pokonał Marcusa Rhode’a w Chinach i Orlina Norrisa w Las Vegas. W życiu prywatnym brązowego medalisty olimpijskiego z Seulu, przybyłego do Chicago na przełomie 1990 i 1991 roku, nie działo się wtedy najlepiej. – W 1999 roku najpierw byliśmy na wakacjach w Polsce. Tydzień po powrocie do USA dostaliśmy informację, że zmarła babcia, która opiekowała się Andrzejem, gdy był mały, więc natychmiast wróciliśmy. Później rozchorowała się moja mama i zmarła. Zanim to się stało, miał miejsce wypadek – opowiadała Mariola Gołota, małżonka pięściarza, w wywiadzie dla TVP Sport. W stanie Iowa zginął kolega polskiego zawodnika. – Wszystko wydarzyło się na autostradzie, cztery pasy w jedną i drugą stronę. Panowały trudne warunki. Padał deszcz, który zamarzał przy gruncie. Na drodze wytworzył się czarny lód. Znajomy spał na tylnym siedzeniu, a Andrzej kierował i wpadł w poślizg, zjechał na przeciwny pas i wpadł prosto pod rozpędzoną ciężarówkę. Z samochodu nie zostało nic. Był kupą złomu, został zmiażdżony. Andrzej był mocno pokiereszowany. Gdy na miejsce przyjechała policja i zapytała się go, czy pił alkohol... nie potrafił sobie przypomnieć. Pamiętał tylko, że odbierał znajomego z domu, a on mieszkał przy barze. Oczywiście w szpitalu okazało się, że nic nie pił, ale po prostu tego nie pamiętał. W takim był szoku – tłumaczyła żona Gołoty. Bokser uniknął obrażeń zagrażających życiu, ale uszkodził rękę. Jego znakomity lewy prosty stał się już tylko wspomnieniem.
Po treningach w należącej do Rozalskiego i Gołoty sali treningowej w Jersey City, nasz pięściarz i jego ekipa udali się do Michigan. Pamiętna scenka z kolejnej konferencji prasowej to Tyson wygadujący dyrdymały i nasz zawodnik nerwowo bazgrzący na kartce papieru. „Andrew nie był przygotowany na odniesienie sukcesu ani emocjonalnie, ani pod względem psychicznym. Bez wątpienia ciężko pracował, ale brakowało mu piątej klepki” – wspominał w swojej autobiografii Lou Duva i zapewne miał rację. Już w czasach amatorskich Gołota nie spał po nocach przed walkami, a przed najważniejszymi pojedynkami zawodowymi denerwował się jeszcze bardziej. Nieraz do ostatniej chwili przesiadywał w pokoju hotelowym, późno docierał do szatni i zwlekał z rozpoczęciem rozgrzewki. Paraliżowała go stawka walki albo potęga przeciwnika. Nie miało to nic wspólnego z tchórzostwem, po prostu głowa Gołoty nie nadążała za jego wielkim potencjałem pięściarskim i umiejętnościami.
Musiał sobie zapalić
Jednym z uczestników tamtych wydarzeń, z którym miałem okazję przeprowadzić wywiad, był sędzia pojedynku Frank
Garza. – Było wielu ludzi, którzy twierdzili, że Gołota i Tyson w ogóle nie powinni ze sobą walczyć z powodu ich dziwnych zachowań w ringu. Powiedziałem obu, że to będzie czas, w którym mogą zrzucić z siebie wszystko, co zrobili wcześniej. Chciałem, żeby podeszli do tej walki tak, jak gdyby wcześniej nic złego się nie wydarzyło. Liczyć miał się tylko nadchodzący pojedynek. Było dla mnie bardzo ważne, żeby Gołota i Tyson rozumieli, że stanęli przed szansą ponownego sprowadzenia kariery na odpowiednie tory – mówił mi amerykański ringowy. To, co wydarzyło się w ciągu dziesięciu minut na ringu w Auburn Hills, nazwał jedną z najdziwniejszych walk, które widziano w boksie zawodowym.
A tak odpowiedział mi w 2016 roku Tyson, gdy dałem mu do zrozumienia, że w Polsce przyjmuje się, iż Gołota bardzo się go obawiał: – Nie gadaj! Patrzyłem na niego. Potem przy nim stanąłem. Myślę sobie: k..., jaki on wielki! I pamiętałem, że strasznie zbił mojego kumpla Riddicka Bowe’a. To nie poszło w dobrą stronę, nie chciałem skończyć jak Bowe. Gość potem sfiksował i już nie walczył. Miałem gdzieś, co Gołota sobie myślał. Bałem się o siebie i o swoje zdrowie! – przekonywał mnie „Żelazny Mike”. Polaka wystraszył się na ważeniu, dzień przed walką. Zanim poszedł spać, zapalił skręta i jak wspomina, humor od razu mu się poprawił.
Pochodzący ze stolicy naszego kraju 32-latek oczywiście nie miał pojęcia o niepokojach Tysona, a nawet gdyby ktoś z jego świty zdołał je dostrzec, to Gołotę pewnie i tak trudno byłoby przekonać, że słynny przeciwnik się go obawia. Ten znakomity pięściarz nie wierzył w siebie, o czym wiedzieli już jego starsi koledzy z ligowej ekipy Legii Warszawa w latach osiemdziesiątych, choćby Bogdan Gajda czy Krzysztof Kosedowski. Na zawodowstwie „Andrew” nigdy nie miał natomiast trenera, któremu zaufałby w stu procentach. Może poza Samem Colonną, ale jego akurat w Detroit nie było, zaś w najważniejszych walkach w latach 90. nie miał wiele do powiedzenia w narożniku. Prym wiedli wtedy Duva i Bloodworth. Certo na pewno nie był dla Gołoty autorytetem. – Do zawodnika trzeba dotrzeć na sali treningowej, a nie szukać z nim kontaktu w ringu. Wtedy jest już za późno. Dla wielu trenerów, nie tylko w USA, boks stanowi jedynie dodatkowe źródło zarobku. Najlepsi żyją z procentów z walk, ale niejeden traktuje zawodnika mechanicznie – oceniał po latach Andrzej Gmitruk, dawny szkoleniowiec Gołoty z reprezentacji Polski. Wtedy mówił właśnie o walce Andrzeja z Tysonem.
To nie był jego dzień
Trwała ona zaledwie dwie rundy. Tuż przed końcem pierwszej Gołota upadł na deski po piekielnym prawym Tysona, ale szybko wstał i wyglądał na przytomnego. Już w przerwie przed drugim starciem kazał trenerowi przerwać walkę. Krewki Certo wypchnął jednak Polaka na ring i ten jakoś radził sobie przez następne trzy minuty, parę razy trafiając „Żelaznego Mike’a”. Tyson w autobiografii: „Na początku drugiej rundy ostro zaatakowałem. Wyprowadzałem ciosy, które nie dochodziły celu, ale kilka razy trafiłem korpus. Gołota tylko się wycofywał i klepał mnie bez przekonania”.
Duva wspominał w książce: „Andrzej zgarniał bęcki, ale pozostawał w grze”. Garza: – Druga runda należała do Gołoty. Dałem mu wszelkie możliwości, które tylko mogłem. Po gongu kończącym drugą rundę powiedziałem: „Wracaj do narożnika. Masz minutę. Pomyśl o tym, co zamierzasz zrobić”. Kiedy minuta minęła, dałem Andrzejowi ostatnią szansę. A on powiedział, że jest po wszystkim – opowiadał amerykański arbiter. Nie stwierdził tego oficjalnie, ale jego zdaniem Gołota pobiłby Tysona, gdyby pojedynek potrwał jeszcze trochę czasu.
Polak skarżył się w narożniku, że rywal fauluje, ale Certo nie chciał o niczym słyszeć. Przeklinał, obrażał Gołotę rynsztokowym słownictwem i niemal wepchnął bokserowi ochraniacz do ust. Do walki próbowali przekonać Andrzeja również cutman Milano i menedżer Rozalski („Andrzej, k..., walcz”). Ten jednak zszedł z ringu, a w drodze do szatni osłaniał się przed lecącymi w jego kierunku przedmiotami rzucanymi przez wściekłych kibiców, żądnych dalszej wymiany ciosów. W telewizyjnym wywiadzie dla Showtime, udzielonym kilka minut po rezygnacji z walki, Polak tłumaczył, że Tyson uderzał go z główki. Analiza powtórek wskazuje na to, że nie była to tylko wymówka. „Ale przecież jesteś wojownikiem, Andrew!” – mówił dziennikarz. „To nie był mój dzień. Przepraszam wszystkich, którzy na mnie liczyli” – odpowiadał Polak. Gdy pytałem Garzę o faule Tysona, odparł: – Nic takiego nie widziałem.
Mike w wywiadzie dla „PS”: – Byłem, k..., szczęśliwy, że już po wszystkim. Może i zachowywałem się tak, jakbym był zły i chciał walczyć dalej, ale pewnie udawałem. Wiedziałem, że dobrze się stało, nie chciałem oberwać. Robiło się ciężko. Nie wiem, dlaczego Gołota zrezygnował. W drugiej rundzie zaczął odpowiadać. Bił, było dla niego coraz lepiej. A tu koniec.
– Skarżył się, że walił go pan głową. – Prawdopodobnie to robiłem! (śmiech)
– Gołotę usprawiedliwiano, że złamał mu pan kość policzkową.
– Zdarza się. A Gołota to co? Może nigdy nikogo nie faulował? Uszkodził Riddickowi mózg. Jak on teraz mówi? Nie wygląda na okaz zdrowia.
– Co by pan powiedział Gołocie, gdybyście się spotkali?
– Lubię go, nie jestem na niego zły. Chyba byłem w Nowym Jorku, gdy oszukali go w walce z Johnem Ruizem. Gołota miał za dużo przerw, zaszkodziły mu. Mógł wycisnąć z boksu więcej. I tak powinien był zostać mistrzem świata wagi ciężkiej. Oszukiwali go.
Dać mu premię!
– Może w niektórych walkach Andrzej nie miał poczucia, że są wokół niego ludzie, którzy zrobili wszystko, by był dobrze przygotowany? Może prawda jest taka, że mu tego brakowało? – pytał świętej pamięci trener Gmitruk. Po tym, jak zwyzywał Gołotę, Certo bronił już tylko własnej twarzy. Po walce tak krytykował swojego zawodnika, że organizatorzy grozili niewypłaceniem pięściarzowi honorarium. Trener ochłonął dopiero po tym, jak zorientował się, że w takiej sytuacji sam nie zarobi procentu z wypłaty dla Polaka.
Niektórzy jednak rozumieli zachowanie Certo. – To musiało być dla trenera trudne. Pracował z pięściarzem cały obóz przygotowawczy, a potem zawodnik chciał to wszystko tak zostawić. Certo był zażenowany i sfrustrowany, że Andrzej rezygnuje. Widział, że dobrze mu idzie i nie chciał mu na to pozwolić. Nikt z nas nie chciał – mówił mi Carl Moretti, będący wówczas w ekipie Gołoty jako pracownik grupy promotorskiej Main Events. Dziś jest wiceprezesem Top Rank i bliskim współpracownikiem słynnego Boba Aruma. Sędzia Garza: – Certo zapewne wiedział, iż Andrzej znalazł się na dobrej drodze, by wygrać pojedynek. I dlatego nie zamierzał dopuścić do tego, aby zrezygnował.
„Powinni dać mi jakąś premię za walkę pod wpływem trawki, która przecież zmniejsza w człowieku agresję” – żartował w swojej książce Tyson. W szatni kontrolerzy poprosili go o oddanie próbki moczu. Walkę, o której szeroko się tutaj rozpisujemy, z powodu wykrycia zabronionej substancji uznano za nieodbytą. Obu pięściarzom potrącono z wypłat po 200 tysięcy dolarów. Dla Tysona były to tak naprawdę drobne. Przykładem ogromnego chaosu wokół Amerykanina, jego rozrzutności i braku jakiejkolwiek kontroli nad majątkiem było podsumowanie budżetu pięściarza w 2000 roku. Zaczął go z trzema milionami dolarów długu. W ciągu 12 miesięcy zarobił 66 milionów, ale stracił 62. Przy tym stylu życia nie mógł nie zbankrutować. Mike jest jednak postacią zbyt dobrze znaną na całym świecie, by kiedykolwiek musiał klepać biedę.
Kto walczyłby o przetrwanie?
Na koniec warto zacytować Mariolę Gołotę. Małżonka pięściarza jest jego wierną obrończynią i często przedstawia wydarzenia z jego kariery w sposób, który każe spojrzeć na nie z innej perspektywy. Tak mówiła kilka lat temu portalowi Bokser.org: – Cała Polska i pół Ameryki wierzyło, że Andrzej zdobędzie pas mistrza świata. Ta świadomość trochę go przytłoczyła, ale trudno, żeby kibice nie mieli oczekiwań wobec sportowców. Jedynym, co ludzie powinni umieć rozdzielić, jest oczekiwanie osiągnięcia sukcesu przez pięściarza i wymaganie, aby był gotowy stracić zdrowie lub życie w ringu. Naszym zwykłym ludzkim instynktem i obowiązkiem jest zabezpieczenie własnego życia. Nigdy nie potępię kogoś, kto chce zejść z ringu, jeśli uważa, że jest źle – choćby nawet do końca nie wiedział, co jest nie tak, ale miałby świadomość, że może stracić życie. Oczekujemy emocji, wygranej, dreszczyku, może tych niestandardowych działań w stylu Andrzeja, ale nie wymagajmy, żeby ktoś miał poświęcić życie za sport.
Tego, czy Andrzej Gołota walczyłby o życie w kolejnych rundach walki z Tysonem, nie wiemy – nawet jeśli rzeczywiście miał złamaną kość policzkową. I nie dowiemy się tego już nigdy, tak jak nie poznamy przyczyn uderzania Bowe’a poniżej pasa, dziwnego paraliżu w potyczce z Lewisem czy wycofania się z pojedynku z Grantem. Równie dobrze możemy jednak zastanowić się, jak długo z Polakiem między linami wytrzymałby wyniszczony alkoholem i narkotykami Tyson. I czy to nie on upadłby z hukiem w okolicach szóstej, siódmej rundy.