TEATR JEDNEGO AKTORA
Żaden wielki turniej nie został tak zdominowany przez jakiegoś piłkarza jak EURO ’84. Michel Platini w wielkim stylu poprowadził Francję do złota.
Michel Platini zdobył aż dziewięć bramek w pięciu meczach, choć nie był przecież napastnikiem. Dzięki niemu Francuzi zdobyli złoto w niespotykanym stylu, triumfując we wszystkich spotkaniach. Zaimponowali także inni medaliści: Dania i Portugalia. Poziom turnieju był dużo wyższy niż cztery lata wcześniej.
Mało goli, widzów na trybunach i prawdziwych gwiazd, za to dużo nudnych meczów – tak wyglądały mistrzostwa Europy w 1980 roku, pierwsze z udziałem ośmiu drużyn. Cztery lata później turniej był już zupełnie inny. Padło znacznie więcej bramek (wzrost średniej goli na mecz z 1,93 do 2,73), obejrzało je więcej widzów (średnia prawie 40 tysięcy na spotkanie przy 24 tys. w 1980 roku), a przede wszystkim kibice zobaczyli dużo ciekawych starć i jedną wielką gwiazdę – Michela Platiniego.
O ile w 1980 roku piłkarze typowani do takiej roli – przede wszystkim Kevin Keegan – zawiedli, to Platini nawet przerósł oczekiwania, a te przecież wobec niego były niemałe. Już przed mistrzostwami uważano go za najlepszego zawodnika Europy, gdyż dostał Złotą Piłkę w 1983 roku, a w sezonie 1983/84 został królem strzelców Serie A, prowadząc Juventus do triumfu i na dodatek do zwycięstwa w Pucharze Zdobywców Pucharów.
Platini mógł błyszczeć we własnym kraju. Po 24 latach Francja ponownie gościła najlepsze drużyny Europy, tyle że poprzednio był to rozgrywany w nie najmocniejszej obsadzie Puchar Narodów.
Teraz uchodziła za faworyta nie tylko dlatego, że grała u siebie. Po latach posuchy francuska kadra przeżyła odrodzenie. Na przełomie lat 50. i 60. Les Bleus mieli silny zespół z Raymondem Kopą i Justem Fontaine’em na czele, ale potem przyszły gorsze czasy. Mundial w 1982 roku pokazał jednak, że znów są mocni. Zajęli na nim czwarte miejsce, ale byli krok od awansu do finału. W półfinale prowadzili z RFN 3:1, by jednak ulec rywalom w karnych.
Inna sprawa, że w meczach towarzyskich (jako gospodarz nie brali udziału w kwalifikacjach) szło im różnie. W 1983 roku w siedmiu sparingach odnieśli tylko dwa zwycięstwa, ale już wiosną 1984 roku wygrali wszystkie cztery spotkania. – Nie mam wątpliwości, widzę Francję na tronie. To wyjątkowy zespół, oni nie grają, a bawią się piłką – powiedział Kopa w wywiadzie dla „L’equipe”. Bardziej ostrożny był Fontaine. – Mamy świetnych piłkarzy, ale historia uczy, że rzadko potrafiliśmy sprostać wymaganiom. Psychika nie stanowiła silnej strony naszych zawodników – ostrzegał król strzelców mundialu w 1958 roku na łamach „France Football”.
Niespodzianki w eliminacjach Teraz mieli na dodatek ułatwione zadanie, bo eliminacji nie przeszli mistrz globu Włochy i trzecia wtedy Polska. Italia wręcz się skompromitowała, w grupie wyprzedziła tylko Cypr, z którym na dodatek w jednym meczu zremisowała, w drugim wygrała 3:1 i było to jej jedyne zwycięstwo. Poza tym przypadkiem mistrz świata nigdy nie odpadł w eliminacjach mistrzostw Europy.
Grupę wygrała Rumunia, dla której był to pierwszy awans do EURO i dopiero drugi po wojnie start w wielkiej imprezie. Wcześniej weszła na mundial w 1970 roku, opaskę kapitańską nosił wtedy Mircea Lucescu, a w 1983 roku ten 38-latek w roli selekcjonera poprowadził Rumunów do kolejnego sukcesu. Dziś jest dwukrotnie starszy, ale dalej pracuje w zawodzie, jako szkoleniowiec Dynama Kijów.
Niespodzianek i dziwnych wydarzeń w eliminacjach było więcej. Pierwszy raz od 20 lat do dużego turnieju awansowała Dania, wyprzedzając Anglię. Z kolei przed ostatnim meczem Hiszpania potrzebowała do awansu zwycięstwa nad Maltą różnicą aż 11 goli i mecz zakończył się jej wygraną 12:1. Oczywiście rywale byli wtedy prawdopodobnie najsłabszym zespołem Europy, ale pozostałych spotkań nie przegrywali tak wysoko.
Kłopoty miała też kadra RFN, która tylko różnicą bramek wyprzedziła Irlandię Północną, a gola na wagę awansu w meczu z Albanią zdobyła w 79. minucie. Ale Niemcy jak zawsze uchodzili za jednego z kandydatów do złota.
Formuła turnieju została nieco zmieniona w porównaniu do mistrzostw we Włoszech. Drużyny znów podzielono na dwie grupy po cztery zespoły, ale wrócono do półfinałów, do których kwalifikowały się po dwa najlepsze zespoły z każdej grupy. Zrezygnowano – jak się potem okazało na stałe – ze spotkania o trzecie miejsce.
W meczu otwarcia Francja zmierzyła się z Danią. Les Bleus niespełna rok wcześniej ulegli temu rywalowi 1:3, a i podczas mistrzostw długo się męczyli, choć przeciwnicy w 40. minucie stracili najsłynniejszego piłkarza Allana Simonsena, który doznał poważnej kontuzji. Zdobywca Złotej Piłki z 1977 roku długo nie miał w kadrze odpowiedniego wsparcia, a gdy pojawiła się nowa świetna generacja zawodników i udało się wywalczyć awans, to turniej trwał dla niego bardzo krótko. Duńczycy dzielnie stawiali czoła przeciwnikowi, ale w końcu Platini zapewnił zwycięstwo faworytowi.
To było preludium do prawdziwego popisu w meczu z Belgią. Lider najpierw trafił mocnym strzałem lewą nogą, potem wyręczyli go partnerzy z drugiej linii – Alain Giresse i Luis Fernandez. Po przerwie Platini najpierw wykorzystał karnego, a potem dobił rywali głową. Francuzi rozbili wicemistrza Europy 5:0.
Tak as Juventusu uczcił 50. mecz w kadrze, po którym wyszedł na czoło klasyfikacji najlepszych snajperów w kadrze Les Bleus (po latach miana rekordzisty pozbawi go Thierry Henry).
Francuzi zapewnili sobie awans do półfinału i może dlatego w starciu z Jugosławią, która z kolei po dwóch poraż
kach straciła szanse na dalszą grę, do przerwy przegrywali. W drugiej połowie Platini kolejnym hat trickiem pozbawił rywali złudzeń. Les Bleus wygrali 3:2.
Duński dynamit
Następnym rywalem gospodarzy była dość nieoczekiwanie debiutująca w EURO Portugalia, która do wielkiego turnieju awansowała po raz pierwszy od 18 lat i tak jak w 1966 roku weszła do półfinału.
Podczas mistrzostw w Anglii w jej składzie błyszczał Eusebio, teraz takich gwiazd nie miała, a jednak była krok od sensacji. Nie dość, że doprowadziła do dogrywki, to w 98. minucie po drugim w meczu trafieniu Jordao objęła prowadzenie, ale pięć minut przed końcem wyrównał obrońca Jean-francois Domergue, a tuż przed końcem zwycięstwo zapewnił oczywiście Platini. – Koniecznie chcieliśmy uniknąć karnych, zwłaszcza że Jean Tigana powiedział nam, że nigdy w nich nie wygrał – mówił po latach w rozmowie z uefa.com pomocnik Luis Fernandez.
W drugim półfinale największa rewelacja imprezy, czyli Dania, była faworytem w starciu z Hiszpanią. Duńczycy przez lata specjalnie się nie liczyli w europejskiej piłce, a ich jedyny wcześniejszy start w dużym turnieju – Pucharze Narodów z 1964 roku – zawdzięczali niesamowicie szczęśliwemu losowaniu.
Sepp Piontek zbudował zespół zwany „Duńskim dynamitem”, ale trafiło mu się niezwykłe pokolenie. Największą gwiazdą był Preben Elkjaer Larsen, którego wspierali Michael Laudrup, Soeren Lerby, Frank Arnesen czy 35-letni już Morten Olsen. Niemiecki szkoleniowiec wprowadził jednak dyscyplinę, ograniczył imprezowanie podczas zgrupowań, przeniósł je zresztą do ośrodka, gdzie w pokojach brakowało telefonów i telewizorów.
A jednak po zwycięstwie w decydującym meczu nad Belgią 3:2, w którym Duńczycy przegrywali już 0:2, pozwolił zawodnikom wyjść na imprezę, godzinę powrotu ustalając na piątą nad ranem. Większość kadrowiczów nie dostosowała się nawet do tego, przychodząc prosto na śniadanie.
Hiszpanie nie grali tak efektownie. Zaczęli od remisów z Rumunią i Portugalią. O awansie rozstrzygnął mecz z RFN. Niemcy nie spisywali się rewelacyjnie w tym turnieju, ale zdawało się, że jak to oni i tak awansują. Tymczasem w ostatniej minucie obrońca Antonio Maceda strzelił gola na wagę zwycięstwa piłkarzy z Półwyspu Iberyjskiego, którzy po raz pierwszy od triumfu w Pucharze Narodów 20 lat wcześniej znaleźli się w strefie medalowej dużego turnieju.
Niemcy strasznie zawiedli, za co posadą zapłacił trener Jupp Derwall, który przecież wcześniej doprowadził kadrę do złota na EURO i wicemistrzostwa świata. W starciu z Danią znów Maceda trafił do siatki, doprowadzając do remisu. A w karnych jako jedyny pomylił się Elkjaer Larsen i w taki sposób Hiszpanie po 20 latach mieli okazję do walki o kolejny triumf na kontynencie.
W finale nie mieli jednak szans, choć przez prawie godzinę utrzymywał się remis. Wtedy jednak po wolnym Platiniego fatalny błąd popełnił bramkarz Luis Arconada, który wpuści piłkę pod brzuchem, a potem rywali dobił Bruno Bellone.
Zapomnieli o pucharze
Francję ogarnęło szaleństwo, pierwszy w historii triumf w wielkiej imprezie fetowało na Polach Elizejskich 100 tysięcy osób. Piłkarze świętowali po swojemu. – Część piła szampana w basenie, inni śpiewali – wspominał Bellone. Z tej radości zapomniano o trofeum za sukces. – Zostaliśmy w szatni we trzech z Bernardem Lacombe i Patrickiem Battistonem, gdy zobaczyliśmy, że wszyscy poszli i zostawili puchar – wspominał Alain Giresse w rozmowie z sofoot.com. W końcu trofeum zabrał Lacombe, chowając do torby między brudnymi skarpetkami a zabłoconymi butami.
Tylko Platini szybko się ulotnił. Ten turniej to był jego popis. Nigdy żaden piłkarz tak nie zdominował wielkiego turnieju. Zdobył dziewięć bramek, co jest rekordem w jednym turnieju mistrzostw Europy, a dzięki tym golom do dziś prowadzi – ex aequo z Cristiano Ronaldo – na liście najlepszych snajperów w historii ME. Na mundialach zdarzało się, że ktoś strzelał więcej goli, ale dokonywali tego klasyczni snajperzy Just Fontaine (13 goli w 1958 roku), Sandor Kocsics (11 bramek w 1954 roku) i Gerd Müller (10 goli w 1970 roku), którzy na dodatek nie dali zespołom złota. Dwa lata później Diego Maradona zdominował mundial, ale miał gorsze statystyki – tylko pięć bramek.
Platini mógł jednak liczyć na wsparcie w drużynie, zwłaszcza w drugiej linii zwanej „magicznym kwadratem”. Poza nim tworzyli go Tigana, Fernandez i Giresse. Te indywidualności świetnie ułożył trener Michel Hidalgo, który po turnieju pożegnał się z kadrą. Les Bleus jako jedyny zespół w historii, odkąd istnieje faza grupowa, wygrali na mistrzostwach Europy wszystkie mecze.
Francuzi zdobyli potem mistrzostwo świata w 1998 roku i Europy dwa lata później, ale tak jak podczas EURO 84 nie grali już nigdy.