Syberyjska warownia SPRZED 8 TYS. LAT
Nie tylko neolityczni rolnicy budowali stałe osady, lecz także społeczności zbieracko-łowieckie.
Wgrudniowym numerze czasopisma „Antiquity” grupa badaczy z Niemiec i Rosji opisuje niespodziewane odkrycie dokonane w północnej części Niziny Zachodniosyberyjskiej. Tę rozległą płaską krainę przecina wielka rzeka Ob, zasilana w dolnym biegu m.in. przez rzekę Kazym, której dopływem jest Amnja.
Nad nią to właśnie naukowcy odkryli pozostałości najstarszej znanej warownej osady. Gdy na nią natrafiono kilka lat temu, sądzono, że liczy ona najwyżej 3–4 tys. lat, a jej budowniczy reprezentowali którąś z kultur rolniczych. Do niedawna bowiem za rzecz oczywistą uważano, że dopiero ludzie neolitu (młodszej epoki kamiennej), prowadzący stacjonarny tryb życia, zakładali duże stałe osady. Kiedy jednak określono wiek stanowiska nad rzeką Amnja, zapachniało sensacją. Datowanie wykazało bowiem, że fort powstał 8 tys. lat temu. Pomiar powtórzono na wszelki wypadek, ale wynik był ten sam. To oznaczało, że warownia była dziełem ludzi z epoki mezolitu (środkowej epoki kamiennej), którzy nie uprawiali ziemi i nie hodowali zwierząt, ale żywili się tym, co upolowali, zebrali lub wyłowili z rzek. „Najwyraźniej natura nie szczędziła im swoich darów, skoro postanowili tu zostać dłużej” – komentuje główna autorka badań Henny Piezonka z Freie Universität Berlin.
Tych dóbr natury było prawdopodobnie tak dużo, że część żywności magazynowano, przechowując ją w zdobionych naczyniach ceramicznych. Ich pozostałości znaleziono wewnątrz osady. To także nie pasuje do dotychczasowej wiedzy na temat mezolitycznych społeczności zbieracko-łowieckich. Umiejętność wytwarzania ceramiki uchodzi bowiem za jeden ze znaków rozpoznawczych kultur rolniczych. Faktem jest, że od niedawna i ten pogląd ulega rewizji, jednak nie spodziewano się, iż osiadłymi twórcami ceramiki okażą się mieszkańcy osady zbudowanej 8 tys. lat temu w dalekiej Syberii.
Fort był otoczony wałem ziemnym o wysokości kilku metrów, na którym wzniesiono drewnianą palisadę.
„Nadpalone drewno oraz strzały tkwiące w wale wskazują, że ktoś próbował zdobyć tę osadę. Mogła ona przechodzić z rąk do rąk. Do tej pory sądzono, że zbrojne konflikty o zasoby oraz najlepsze lokalizacje także zaczęły się raczej w neolicie” – komentuje Piezonka. Zwraca ona uwagę, że 8,2 tys. lat temu klimat półkuli północnej nagle mocno się ochłodził i kryzys ten trwał przez jakieś 200 lat. Spadek temperatur, szczególnie raptowny, mógł zmusić ludzi do rywalizacji o kurczące się zasoby żywności.