Fauna w okopach

Jest mnóstwo książek traktujących o konfliktach zbrojnych, ale to pierwsza pozycja w całości poświęcona braciom mniejszym i ich przymusowemu udziałowi w tych tragicznych wydarzeniach. Bogate, pełne ciekawostek opracowanie podaje wiele przykładów przyjaźni zwierząt i ludzi na polach bitew, choć zza wzruszającej, pełnej anegdot fasady przebijają ludzki egoizm i chciwość.

„W czasie trwania setek różnych wojen postawa człowieka, postrzegającego siebie jako istotę wyższą od innych gatunków, wielokrotnie odwracała znaczenie pojęć «człowieczeństwo» oraz «zezwierzęcenie»” – gorzko stwierdzają na początku książki autorzy i trudno się z nimi nie zgodzić. Poznając kolejno historię słoni, koni, osłów, mułów, psów, rozmaitych ptaków, a nawet kotów, szczurów i delfinów, które ginęły nie tylko podczas samych walk, ale też umierały w trakcie tresury, eksperymentów, wskutek chorób czy przeciążenia zadaniami, nietrudno o zniechęcenie do ludzkiego gatunku. Nawet historia znanego wszystkim misia Wojtka, maskotki 2. Korpusu Polskiego armii Andersa, którego powojenne losy dalekie są od szczęśliwych, pokazuje, że spotkanie z człowiekiem wśród zawieruchy wojennej było – wbrew pozorom – najgorszym, co mogło się przytrafić niedźwiadkowi. Wymuszony heroizm i bezwzględne oddanie zwierząt, których przykłady znajdziemy i przed wiekami, i współcześnie, przewrotnie skłaniają do refleksji nad ludzką godnością. Trudna lektura dla miłośników zwierząt, obowiązkowa dla wszystkich, którym nie śniło się, jak wielki potencjał drzemie nawet w tych niepozornych.

Teresa Kowalik, Przemysław Słowiński, Zwierzęta na wojnie, Fronda, Warszawa 2023