Roditeljstvo
Ko donosi poklone, Deda Mraz ili Božić Bata?
U našoj tradiciji nije postojao Božić Bata, pa ga nije ni smenio Deda Mraz. Tek 90-ih godina 20. veka počinje da se izmišlja tradicija i da Božić Batu doživljavamo kao nešto više sprsko od Deda Mraza. To i danas traje, kaže Vesna Marjanović, etnolog
U novogodišnjim i božićnim praznicima sve je podređeno deci, koja uživaju u porodičnom okruženju i s nestrpljenjem iščekuju otvaranje poklona. Jedino ih zbunjuje pitanje ko ih donosi. U crtanim filmovima mogu da vide da poklone donosi Božić Bata, dok je u našem društvu prihvaćen lik Deda Mraza.
– Socijalističko, tj. komunističko društvo u nekadašnjoj Jugoslaviji, u nameri da suzbije svetkovanje Božića kao religioznog praznika, mnoge sadržaje rituala prebacilo je na praznovanje Nove godine. Tako su u drugoj polovini 20. veka porodični rituali tokom božićnih praznika dobijali novu formu – otkriva dr Vesna Marjanović, etnolog.
U svim sredinama u Srbiji u drugoj polovini 20. veka razvio se poseban lik pod maskom – Deda Mraz, do tada ne tako čest u našoj kulturi. U seoskim sredinama, posebno u Vojvodini, bilo je uobičajeno da decu na Svetog Nikolu daruje muškarac maskiran u Nikolu, a iz ovog lika verovatno se kasnije razvila predstava o Božić Bati i Deda Mrazu.
– Naročito u poslednjoj deceniji prošlog veka kod nas u praksu ulazi Deda Mraz. On se smatra sinonimom i simbolom Nove godine, posebno u socijalizmu – ističe Marjanovićeva.
U gradskim sredinama danas je uobičajeno da se za decu organizuju novogodišnje predstave i svečanosti sa Deda Mrazom u glavnoj ulozi, uz obavezno darivanje. Početkom ovog milenijuma crveni Deda Mraz uoči Nove godine okupira ulice, a često se i kočijama vozi sa decom u manjim sredinama. On je i humanitarni pregalac, daruje mališane u bolnicama, sirotištima. Tako je Deda Mraz 21. veka postao neizostavni sadržaj detinjstva mnogih savremenih generacija, jer njegov lik i uloga darodavca u isto vreme dele i spajaju dve generacije: onu koja u njega veruje i onu koja zna o čemu je reč.
– Posle Drugog svetskog rata maskiranje i ponašanje Deda Mraza darodavca bilo je usklađeno sa našom kulturom, shvatanjima i tumačenjima. Kao što se nekada muškarac maskirao u Nikolu, tako je i Deda Mraz nosio krzneni kaput ili opakliju, glavu je pokrivao šubarom i imao je bradu od bele vune ili kučine, dok su mu obrazi bili rumeni – kaže naša sagovornica.