Lažna nauka i šarlatanstvo su među najopasnijim društvenim bolestima

Pseudoistorija razara jednu etniju, društvo i zajednicu usađujući u nju veoma štetne i opasne neistine koje su upakovane u svojevrsnu oblandu “zabranjene istorije”, odnosno “sakrivene istine”, kaže istoričar Dejan Ristić povodom svoje najnovije knjige “Legende svetske istorije” (“Vukotić media”).

Delove iz ove knjige objavićemo u nekoliko sledećih brojeva, a sam autor ističe u razgovoru za “Blic nedelje” da je ovim, praktično, zaokružena jedna trilogija. - Nakon potpuno neočekivanog i nesmanjenog interesovanja čitalaca, javnosti i medija za prethodne dve knjige pod naslovom “Mitovi srpske istorije” i “Zablude srpske istorije”, bilo je jasno da je neophodno da se na pristupačan i jasan način zaokruži predstavljanje, opis i naučna analiza sveprisutne savremene društvene pošasti koju nazivamo mitomanijom, pseudonaukom i istorijskim zabludama. Tako je nastala trilogija čiji se poslednji deo upravo nalazi pred čitaocima. O značaju kontinuiranog obogaćivanja i objektivizacije znanja iz oblasti nacionalne i opšte istorije svedoči i to što je Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije prepoznalo značaj ovog poduhvata i podržalo ekranizaciju prvog dela ove trilogije. Tako je, zahvaljujući produkcijskoj kući „Cinnerent“iz Beograda, a uz podršku “Filmskih novosti”, nstao dokumentarni televizijski serijal pod naslovom “Mitovi srpske istorije”.

Kakve su bile reakcije čitalaca, s obzirom na to da ste prethodne dve knjige promovisali u mnogim gradovima Srbije i Republike Srpske?

- Reakcije čitalaca su izuzetno pozitivne što se da zaključiti na osnovu podatka da su ove tri knjige do sada odštampane u tiražu većem od 15.000 primeraka što je za istoriografsku literaturu do sada smatrano apsolutno nedostižnim. Interesovanje za prve dve knjige je i dalje nesmanjeno o čemu govori i to da na vaša pitanja odgovaram iz Republike Srpske gde se peti put zaredom nalazim kako bih sa čitaocima razgovarao o najznačajnijim događajima, ličnostima i procesima srpske i svetske istorije. Knjiga pod naslovom “Zablude svetske istorije”, kao i prethodne dve, predstavlja zbirku sažetih istorijskih eseja nastalih sa željom da zainteresovanom čitaocu

Epoha u kojoj živimo obeležena je, pored ostalog, pravom bujicom pseudoistorijskih iskaza, tvrdnji, tumačenja i ocena koje su najvećim delom zasnovane na manjku znanja

ponudim mogućnost da dodatno obogati i objektivizuje svoja znanja iz prošlosti. I dok su prve dve knjige koje sačinjavaju ovu naučno-popularnu trilogiju bile posvećene brojnim primerima i pokušajima savremene mitomanizacije pojedinih segmenata naše nacionalne prošlosti sa ciljem pseudonaučne analize, tumačenja i vrednovanja značajnih istorijskih ličnosti, događaja i procesa, ova treća po redu sadrži eseje kojima su obrađene neke od tema koje dominiraju tzv. popularnom kulturom u svetu i u znatnoj meri utiču na formiranje stavova, stereotipa, predrasuda i vrednosnih sudova.

U prethodne dve knjige videli smo da mi, kao narod, imamo izraženu sklonost ka mitomanizaciji naše istorije čak i na štetu vlastite istorijske istine. A ovde vidimo da od toga nisu imuni ni neki drugi, veliki narodi?

- Epoha u kojoj živimo obeležena je, pored ostalog, pravom bujicom pseudoistorijskih iskaza, tvrdnji, tumačenja i ocena koje su najvećim delom zasnovane na manjku znanja, a višku neutemeljenog samopouzdanja njihovih tvoraca. Svuda oko nas, kao pečurke posle kiše, niču samoproklamovani poznavaoci i tumači prošlosti, pojedinci koji su sami sebe p(r)ozvali i (pred) odredili da nam sa mesijanskom strašću i upornošću otkrivaju “tajnu” istoriju. Bez da raspolažu osnovnim znanjima i veštinama istraživanja i analize prošlosti, oni zainteresovanu javnost neštedimice zasipaju brojnim neistinama, teorijama zavere i drugim činjenično i naučno neutemeljenim opservacijama. Stoga je dužnost istoričara da javno i odlučno reaguju i ukažu na opasnost koju predstavlja pseudonauka – pojava za svoj osnovni cilj ima krivotvorenje, banalizaciju i šarlatanizaciju prošlosti, ali i naših pojedinačnih i zajedničkih identiteta.

Šta je, po vama, u osnovi takvog stvaranja mitomanskih konstrukcija koje nemaju dodira sa istinom, ili makar nema opipljivog dokaza da se to zaista dogodilo?

- Podsetimo se i toga da je naš odnos prema prošlosti često krajnje selektivan, stereotipan i proizvoljan. Mnogi među nama iz istorije biraju samo ono što im se “sviđa” i to afirmišu bez ulaženja u suštinu i bez bilo kakve potrebe za dubljim razumevanjem. Istovremeno, sve ono što im se ne sviđa jednostavno ignorišu, krivotvore ili potpuno zanemaruju. Na taj način dolazimo u opasnost da nedovoljno dobro razumemo pojedina razdoblja sopstvene prošlosti. Razdoblja društvenih i identitetskih kriza, kao po pravilu, predstavljaju idealan okvir za bujanje raznoraznih pseudoistorijskih, šarlatanskih teorija i tvrdnji. Fenomen pseudonauke, odnosno lažne nauke i šarlatanstva, predstavlja jednu od najopasnijih društvenih bolesti zato što sa sobom nosi čitav

IAKO TOLIKO ČESTO PONAVLJANA I CITIRANA U MINULIM VEKOVIMA, CEZAROVA REČENICA “KOCKA JE BAČENA” NIJE ISKAZ KOJI JE POTEKAO OD NJEGA

niz veoma štetnih pojava. Pseudoistorija razara jednu etniju, društvo i zajednicu usađujući u nju veoma štetne i opasne neistine koje su “upakovane” u svojevrsnu oblandu “zabranjene istorije”, odnosno “sakrivene istine”. Svaka od tih šarlatanskih teorija i tvrdnji, pored ostalog, počiva na teoriji zavere, fenomenu skrivenog, ali i postojanja nekakvog “izuzetnog” pojedinca koji svojoj naciji na volšeban način “otvara oči” i upoznaje je sa njenom do tada, navodno, skrivenom drevnošću.

Da li je moguće zaključiti da je u ljudskoj prirodi, pa onda sledstveno tome i u kolektivnoj svesti jedne zajednice, naroda, da neke važne događaje iz svoje istorije idealizuje ili prikazuje uzvišenijim od banalne istine?

- Istorija nam pokazuje da to jeste tako, ali da sa druge strane, istovremeno, iznova treba težiti tome da znanja crpimo iz čistih izvorišta nauke, a ne na osnovu mitomanijom i pseudonaukom kontaminiranih tvrdnji, iskaza ili pukih maštarija bez obzira na to koliko one, makar na prvi pogled, zvučale lepo i “korisno” za našu stvar.

Neke od ovih istorijskih legendi koje opisujete u novoj knjizi su, bez obzira na istorijsku nauku, rekao bih - takve kakve su, i teško da će ih bilo šta promeniti u svesti ljudi - recimo da je Cezar izgovorio “Kocka je bačena” prelazeći Rubikon?

- Iako toliko često ponavljana i citirana u minulim vekovima, ta Cezarova rečenica nije iskaz koji je potekao od njega. U njegovim spisima nećemo pronaći tu sintagmu, kao što je, takođe, nećemo pronaći u delima njegovih savremenika koji su pisali o tom velikom rimskom državniku i vojskovođi. Ta sintagma pripisana je Cezaru nekoliko vekova nakon njegove smrti od strane docnijih biografa ovog slavnog Rimljanina, i ma koliko bila istorijski neutemeljena, ona na primeren i dobar način simbolizuje njegovo viđenje karaktera i cilja lične vlasti istaknutog i moćnog pojedinca. No, da ne otkrivamo baš sve iz knjige pod naslovom “Legende svetske istorije”. Prepustimo zainteresovanim da uživaju u čitanju ove trilogije i time obogate svoja znanja iz nacionalne i opšte istorije.