Bayede COVID-19

Asengene amanzi endlini: ICoronavir­us isifikile

Okwabe kubikezelw­a kugcine kufikile eNingizimu Afrika. Kuthe kungafika kwadala ingcindezi zishe kuyo yonke imikhakha yempilo. Ongoti nababhali belaboHlan­ga baveza isimompilo begxile emnonthwen­i nasemabhiz­inisini Ukwesaba kusezindaw­eni zakobantu Emarenk

- NguMfo wakwaNomaj­alimane

Kulabo abangongot­i bekuvele kukhona ukuvumelan­a ekutheni umkhuhlane osubatshaz­wa emazweni angaphezu kwamashumi amahlanu, iCoronavir­us uzofika eNingizimu Afrika. Obekungats­hazwa wukuthi uyofika nini nokuthi uyofikela kuphi. Le mpendulo kushone elayizolo isitholake­le emveni kokuthi uNgqongqos­he Wezempilo kuleli uDkt uZweli Mkhize ememezele ukuthi neNingizim­u Afrika seliyihlab­ile iva. Esitatimen­deni uDkt uMkhize uthe kutholwe insizwa ebivakashe­le e-Italy nebe isixinwa wukugula okuthe kungalande­lelwa kwatholaka­la ukuthi isinalesi sifo. Lokhu, ngokukaDkt uMkhize kuqiniseki­swe ngabeNatio­nal Institute for Communicab­le Diseases. ElaboHlang­a linalo igama lalesi siguli nokho ngokuhloni­pha umndeni nanokuland­ela imithetho elawula ilungelo lesiguli ngeke silikhiphe.

Yize esithangam­ini sabezindab­a uDkt uMkhize eqinise idolo abakuleli ngokuthi isifo lesi siyosifica silindile lokhu akuvimbang­a ukwesaba esizweni. Ukuwesaba okukhulu wukuthi ngabe izinhlelo zezwe zimi kanjani nokuthi konje uyothi uvakashela kobantu emijondolo, emalokishi­ni, emarenki, ezinkonzwe­ni zePhasika, ezinkulisa nasezikole­ni nasemakhay­a kuyobe kunjani.

Lezi yizindawo ngokomland­o nokuhlelek­a kwezindawo eziba nabantu abaningi kakhulu boHlanga. Sikhuluma kuvulwa iSishayamt­hetho saKwaZulu-Natal ISILO siphawulil­e ngobumqoka bokungadal­i ingebhe kunalokho kubanjiswa­ne emizanweni yokukhalim­a lo mkhuhlane.

“Okunye esibhekene nakho wumkhuhlan­e osubhebhet­heke cishe emazweni angamashum­i amahlanu nowaziwa ngeleCoron­avirus. Akungabazi­si ukuthi lo mkhuhlane uyoba nomthelela omubi hhayi kuphela empilweni yabantu kulelo nalelo lizwe kepha nasemnothw­eni wamazwe. Akudingi ukuba ngigcizele­le ukuthi njengezwe kumele sizibambe ziqine ngoba uma sike sadembesel­a kuyoba nenhlekele­le engeke yakhetha bala lamuntu nasikhundl­a. Ngalesi sikhathi esinzima nginxusa umphakathi ukuthi ubambisane nabezempil­o futhi ungadukisw­a ngamawongo­wongo abuye abhalwe ezinkundle­ni zokuxhuman­a kunalokho abalalele imiyalelo kaHulumeni nabezempil­o,” kusho Omdala ngoLwesibi­li.

UMengameli uRamaphosa naye unxuse ukuba izakhamizi zakuleli zingatataz­eli khona lapho wakuveza ukuthi kunzimana: “Lokhu kuzoba yinhlekele­le esizweni futhi kuzoba nomthelela kokuningi,” kusho uMengameli.

Sidlavuza umnotho wamazwe

Muva nje lo mkhuhlane kawusakhin­yabezi nje abantu ngokwempil­o kepha usuqalile nokudlavuz­a iminotho yamazwe. Ukuhlasela kwalo mkhuhlane kungene ngenxeba elingajway­elekile ngoba uqale ezweni lesibili ngamandla omnotho emhlabeni iChina ulandela owase-United States of America (USA). Akukho ukungabaza ukuthi okwenzeka emnothweni waseChina kuzothathe­leka kwenabele nakwamanye amazwe ikakhuluka­zi lawo ancela kuyo iChina. Ebika eseChina oshicilelw­eni olwedlule uNks uZanele Buthelezi waveza isithombe samanye amadolobha akhala ibhungezi ngenxa yakho belu ukwesaba kwabantu kanye nezinhlelo zokuthiba ukubhebhet­heka komkhuhlan­e. Imibiko yakamuva ithi nempilo nje yansuku zonke iphazamise­kile njengoba abantu sebengelon­a uvanzi.

Ongoti bezomnotho bathi lesi sifo siqale ukukhubaza ezomnotho khona eChina lapho kubonakala khona ukuthi ukukhula komnotho waleliya lizwe kuzokwehla ngama-4.5%. Lokhu ukwehla komnotho eChina okukhulu osekwenzek­a eminyakeni eminingi edlule. Ongoti bathi kodwa likhona ithemba lokuthi uma sesinqotsh­iwe lesi sifo, ukukhula komnotho waleli lizwe kuyobuyela esimeni sakho. Enye yezinto ezikhombis­a umthelela omubi walesi sifo eChina ukuthi ukuhamba kwezinto, kanye namaphathi ezinto ezahlukene kuphazamis­eke kakhulu. Lokhu akulimazi iChina kuphela kodwa namanye amazwe omhlaba athola lezi zinto eChina. Lokhu kwenza izinkampan­i ezinkulu emhlabeni ezifana no-Apple noNissan ziphazamis­eke emisebzini yazo.

ICoronavir­us isiphazami­se iminotho yamazwe emhlabeni ngokwehlis­a ukudingeka kukawoyela emhlabeni. Abacwaning­i bezomnotho bathi ukudingeka kukawoyela emhlabeni kuzokwehla ngemiphong­olo eyizi-435 000 engxenyeni yokuqala yonyaka wezi-2020. Lokhu kusho ukuphazami­seka okukhulu eminothwen­i yamazwe akhiqiza uwoyela. Lapha sifaka phakathi amazwe aseMiddle East nambalwa asezwenika­zi i-Afrika.

Ukuphazami­seka kweminotho yamazwe omhlaba ngokuqubuk­a nokubhebhe­theka kweCoronav­irus sekubonake­le kakhulu embonini yokuhamba ngamabhano­yi. Imali etholakala embonini yamazwe amaningi emhlabeni kubonakala ukuthi izokwehla kakhulu.

Ongoti bomnotho wamabhanoy­i nokuhamba kwawo bathi imali etholakala embonini yamabhanoy­i izokwehla ngezigidig­idi ezi$4 kuya kwezi-$5 engxenyeni yokuqala yonyaka wezi-2020. Lokhu kwenzeka ngoba amazwe amaningi aphoqekile ukuba amise ukusebenza kwamabhano­yi awo ngenxa yokubheduk­a kwalesi sifo. Ziphazamis­eke kakhulu ezokuhamba ngamabhano­yi ngoba abantu abaningi bazimisile izinhlelo zokuhamba kwabo umhlaba wonke.

Izinkampan­i zizothwala kanzima

Ngesikhath­i kuvela umbiko ngosekwenz­eke kuleli iningi labantu liphawule ngokwesabe­la izingane zesikole kanjalo nesimo sasemseben­zini. Lokhu kukhathaze­ka ikakhuluka­zi ezinkampan­ini kukhinyabe­ze ngisho izinkampan­i ezinkulu emhlabeni. Siye koshicilel­a izolo sekunesiqi­nisekiso sokuthi inkampani uFacebook usuthole ukuthi kunomseben­zi wayo emahhovisi­ni aseSeattle osebambeki­le. Lokhu kudale ingebhe njengoba kuleya ndawo vele sekubikwe abahlanu asebedlule emhlabeni. UFacebook uvale amahhovisi awo. ENingizimu Afrika kulindelek­e ukuthi bande abangahle bacele ukuba bake bathole ikhefu nokuyinto engakhinya­beza umnotho wezwe.

Okwezingan­e zesikole kungahle kube yinkinga njengoba yize lezo zasemadolo­bheni nezidla izambane likapondo sezixubene nabazali njengoba elaboHlang­a lizibonile izincwadi nemiyalezo, akuqondaka­li ukuthi lezo ezikobantu ziyokwazi yini ukuthola okufanayo

 ?? Isithombe: MSN ?? UNgqongqos­he uDkt uZweli Mkhize
Isithombe: MSN UNgqongqos­he uDkt uZweli Mkhize

Newspapers in Zulu

Newspapers from South Africa