STAMSELBERGING als wat jy moet weet
Is die oes van stamselle die geld werd? Gaan julle dit regtig eendag nodig kry? Ons help julle om ’n ingeligte besluit oor stamselberging te maak voor jul kosbare pakkie opdaag.
Die teoretiese vrae
Wat is stamselle?
Stamselle is die moeders van alle selle, weefsel en organe wat in die menslike liggaam voorkom. Alles in ons liggaam – van ons vel tot ons bene en ons brein – ontwikkel uit ’n enkele stamsel.
Een van die mees kenmerkende eienskappe van stamselle is dat dit ’n onbeperkte vermoë het om te vermeerder sonder om te verander. ’n Ander besonderse eienskap is dat enige soort sel of orgaan uit ’n sekere soort stamsel kan ontwikkel. Albei dié eienskappe hou die belofte in dat stamselle gebruik kan word om allerhande beskadigde of verouderde selle en weefsels te herstel en herskep.
Waar kom stamselle oral voor?
Stamselle kom nie net in die naelstringbloed voor nie, maar onder meer ook in die rugmurg van kinders en volwassenes. Een manier waarop wetenskaplikes tussen stamselle onderskei, is op grond van waar hulle vandaan kom. Hiervolgens is daar hoofsaaklik twee soorte: embrionale stamselle en volwasse stamselle. Stamselle wat uit naelstringbloed en -weefsel geoes word, val onder volwasse stamselle.
Embrionale stamselle word onttrek uit baie jong embrio’s wat in ’n laboratorium bevrug en nooit in ’n vrou se baarmoeder ingeplant is nie. Daar is ’n magdom etiese, morele en geloofskwessies rondom hierdie manier van selle oes, hoofsaaklik omdat die embrio vernietig word nadat die selle onttrek is. Baie wetenskaplikes doen egter navorsing met embrionale selle en bekom so baie waardevolle inligting oor selvorming. Dit lyk of daar meer met dié selle as met volwasse selle gedoen kan word.
Wat maak stamselle so spesiaal?
Die wonder van stamselle is dat hulle beskadigde selle in die liggaam kan uitsoek en verander in nuwe, gesonde selle van dieselfde soort as dié wat beskadig is.
Is stamselle uit naelstringbloed al suksesvol oorgeplant?
Die eerste poging om stamselle wat uit naelstringbloed verkry is, in ’n menslike liggaam oor te plant was in 1972. Dit was vir die behandeling van ’n bloedafwyking. Dokters kon egter eers in 1988 die eerste suksesvolle oorplanting aankondig. Die pasiënt was ’n klein seuntjie en die skenker van die naelstringbloed-stamselle sy babasussie. Die seuntjie is vandag ’n gesonde man.
Verskeie soortgelyke suksesvolle stamseloorplantings is intussen gedoen. En soos met beenmurgregisters is daar oor die wêreld heen ook registers vir naelstring-stamselle begin.
Hoekom berg mense stamselle uit die naelstringbloed of -weefsel?
Besorgdheid oor moontlike ernstige siektes motiveer die meeste ouers om hul baba se stamselle te oes en te laat bewaar. Daar is egter ander redes ook soos ’n doktersaanbeveling, ’n geskiedenis van familiesiektes en ’n behoefte om ander te help. Dit is boonop ’n pynlose prosedure wat hoogstens vyf minute duur.
Is daar ’n verskil tussen stamselle wat uit die naelstringbloed en uit die naelstringweefsel geoes is?
Ja. Die stamselle word verskillend aangewend. Dié uit die koordbloed word gebruik om bloedverwante toestande soos leukemie te behandel. Hierdie stamselle is ook dadelik gereed vir gebruik; dit moet net ontvries word. Dit word meestal gebruik om kinders te behandel, maar volwassenes kan ook oorplantings kry ná chemoterapie-behandeling.
Die stamselle wat uit die naelstringweefsel geoes word, beloof om vir niebloedverwante siektes aangewend te word. Wetenskaplike is aanhoudend besig met navorsing oor hoe hierdie selle aangewend kan word in onder meer ortopedie, neurologie, kardiologie en dermatologie. Hierdie stamselle moet eers ’n proses in ’n laboratorium ondergaan voor dit aangewend kan word.
Hoe lank kan stamselle bewaar word?
Teoreties kan stamselle vir altyd gehou word, aangesien dit teen –196 grade Celsius bewaar word en geen veroudering kan plaasvind nie. Daar is egter nog geen wetenskaplike bewys dat stamselle vir langer as 23 jaar geberg kan word nie. Dis die langste tydperk wat hulle nog bewaar, ontvries en toe vir lewensvatbaarheid getoets is.
Die bergingsmaatskappy Netcells bied ouers aanvanklik kontrakte van 10 jaar aan waarna die kontrak verleng kan word vir ’n verdere vyf of 10 jaar. Salveo bied ’n bergingspakket van 20 jaar terwyl Cryo-Save 10- en 20-jaar pakkette het. Lees gerus meer op die maatskappye se webtuistes oor hoe die pakkette en prysstrukture volgens jul behoeftes aangepas kan word.
Vir wie berg jy nou eintlik die stamselle?
Die stamselle stem geneties 100 persent ooreen met die selle van die kind by wie dit geoes is. Daar sal dus geen risiko vir verwerping wees as jou kind later in sy lewe dié selle nodig het nie. Daar is ook ’n goeie kans (een uit vier) dat die stamselle vir ’n boetie of sussie geskik sal wees. Vir ma en pa word die kans kleiner: een uit agt. Hoe verder jy met die bloedlyn afbeweeg, hoe skraler word die kans.
Die bergingsmaatskappy Netcells sê op hul webtuiste dat die volgende omstandighede stamselberging ’n baie goeie oorweging maak: ● As daar ’n familiegeskiedenis is van sekere siektes wat deur stamselle genees kan word, ● As boeties of sussies ’n siekte het wat met stamselle behandel kan word, ● As julle van ’n Afrika- of gemengde herkoms is, omdat dié groepe nie goed op registers wêreldwyd verteenwoordig word nie, en ● As julle dit kan bekostig.
Kan stamselle later ook geoes word?
Tegnies gesproke kan stamselle op enige ouderdom geoes en bewaar word. Stamselle wat later geoes word, is egter nie so gesond of veeldoelig soos dié wat met geboorte uit die naelstring geoes word nie. Die stamselle wat met geboorte ingesamel word, kan meer van hulleself dupliseer as ouer stamselle wat by volwassenes geoes word. Die risiko dat hulle deur die ontvanger se immuunstelsel verwerp sal word, is ook kleiner.
KOORDBLOEDSELLE WORD REEDS GOED GEBRUIK EN WEEFSELSELLE TOON BAIE BELOFTE.
Die praktiese vrae Wie neem die bloedmonster by die hospitaal? Moet dit ’n dokter wees?
Die oes van stamselle uit naelstringbloed of -weefsel is ’n eenvoudige proses. Nadat die naelstring geknip is, word ’n naald in ’n aar van die naelstring gevoer en die bloed word getrek en in ’n sakkie gedreineer. ’n Stukkie van die naelstring word ook afgeknip en bewaar. Die bergingsmaatskappy wat jy gekies het, voorsien die insamelingspakket, wat die sakkie insluit. Jy moet dit saam hospitaal toe neem as jy gaan kraam.
Die selle hoef nie deur ’n dokter onttrek te word nie, maar dis gewoonlik ’n dokter of vroedvrou wat dit doen. Die meeste kraamsaal- en teaterpersoneellede by groter privaat hospitale het egter genoeg ondervinding van die proses.
Hoeveel bloed is genoeg?
Die meeste bergingsmaatskappye vereis ’n bloedmonster van tussen 90 en 150 ml. Die steriele bloedsakkie wat deur die bergingsmaatskappy voorsien word, maak voorsiening vir 200 ml.
Navorsing wys dat die bloed wat uit die naelstringbloed en/of -weefsel getrek word, binne 48 verwerk moet word.
Wie vervoer die bloed van die hospitaal na die laboratorium?
Die bloedsakkie bly langs jou hospitaalbed. ’n Afgevaardigde van ’n privaat koerierdiens sal dit kom haal en na die stamselbank neem waar dit onmiddellik verwerk word en getoets word vir lewensvatbaarheid en of dit steriel is. Die vervoer van die bloed word deurentyd gemonitor en spesiale jelsakkies verseker die perfekte temperatuur.
Die vervoerrisiko is natuurlik kleiner as julle die selle by ’n plaaslike stamselbank laat berg eerder as by ’n oorsese een.
Wat as te min bloed getrek is?
Hoewel kleiner bloedmonsters soms ’n mooi stamseloes kan oplewer, word daar partykeer te min bloed versamel om genoeg stamselle vir berging te kan oes. Die bergingsmaatskappy wat julle gebruik behoort vir jou terugvoer te gee oor die gehalte en lewensvatbaarheid van die stamselle in die bloedmonster wat hulle van jou ontvang het. As dit nie ’n suksesvolle oes was nie, het jy die keuse om nie voort te gaan met die berging van jou baba se stamselle nie. In sulke gevalle betaal jy meestal slegs vir die insameling van die bloed.
Wat as jy die afknip van die naelstring wil vertraag?
As julle langer wag voor die naelstring geknip word, het bloed meer tyd om van die plasenta na die baba te vloei. Navorsing wys dat dié gebruik voordele inhou soos onder meer ’n skraler kans vir ’n ystertekort en anemie (bloedarmoede) by babas. Hierdie gebruik is egter beperk tot vroeggebore babas. Daarvolgens word die naelstring 40 tot 60 sekondes later afgebind en geknip as wat met voltermynbabas. Dié uitsteltydperk laat nog genoeg tyd vir die dokter om tot 100 ml naelstringbloed te oes, wat genoeg is vir berging. As die afbinding té lank uitgestel word – soos langer as twee minute – is daar ’n risiko dat daar nie genoeg bloed oor sal wees om in te samel vir stamselberging nie.
Wat gebeur as julle die stamselle skielik en dringend nodig kry?
Jou dokter moet die bergingsmaatskappy kontak en inlig dat die selle benodig word vir ’n oorplanting. Die stamselle behoort nooit beskikbaar gestel te word sonder jou en die betrokke dokter se skriftelike toestemming nie.
Kan jy jou baba se stamselle na ’n ander bergingsmaatskappy verskuif as jy nie meer tevrede is met jou maatskappy nie of die maatskappy dalk sy deure moet toemaak?
Verskuiwing van jou kind se stamselle na ’n ander stamselbank, om watter rede ook al, is moontlik. Die meeste banke sal dit uiteraard nie aanbeveel nie – hoofsaaklik weens die risiko wat met die vervoer van die selle gepaardgaan.
As jy bekommerd is oor die voortbestaan van jou bergingsmaatskappy, het CryoSave ’n spesiale bergingsopsie waar die helfte van jou kind se stamselle plaaslik en die ander helfte by ’n stamselbank in Europa geberg kan word. Cryo-Save gee ook vir hul kliënte die versekering dat sou Cryo-Save Suid-Afrika ooit ophou bestaan, die stamselle wat hier bewaar word, direk na ’n stamselbank van Cryo-Save Europa verskuif sal word.
Netcells is weer geaffilieer met Smart Cells, die grootste bergingsmaatskappy in die Verenigde Koninkryk, en bied ook die opsie vir kliënte om anderkant die water te bêre. Smart Cells is ook waarheen Netcells se selle sal gaan as laasgenoemde om watter rede ook al nie kan voortgaan met berging op eie bodem nie. Salveo is ’n privaat bergingsmaatskappy van Switserland wat ook in Suid-Afrika sake doen.
Wat kos dit?
Netcells Die versameling, toetsing en berging vir die eerste 10 jaar van stamselle uit die naelstringbloed en -weefsel kos tans R20 900.
As jy net die stamselle uit die naelstringbloed wil oes, toets en berg, kos dit R16 900. En as julle slegs die stamselle uit die koordweefsel wil bêre, beloop die bedrag R10 500. Bel Netcells by 0861-638-2355.
Cryo-Save Hulle bied verskeie betaalopsies van maandeliks tot jaarliks, asook vir verskillende bergingsperiodes.
Gaan na www.cryo-save.co.za en klik deur na die betaalopsie-vorm. Hulle sal vir jou ’n persoonlike kwotasie stuur op grond van die inligting wat jy in dié vorm bekendmaak.
Salveo Dié nuwe speler in die plaaslike mark bied ook opsies vir die berging van stamselle uit die naelstringbloed, die naelstringweefsel of albei. Die huidige koste beloop R190 per maand.
Bel Salveo by 087150-8390 vir nog inligting oor betaalplanne.
Watter waarborg is daar dat jaarlikse bergingstariewe nie skielik en ingrypend sal styg nie?
Bergingstariewe hang onder meer af van die koste van die vloeibare stikstof waarin die selle bewaar word. Laasgenoemde is weer ’n faktor van die prys van elektrisiteit. Prysstygings is dus nie uitgesluit nie, maar dit behoort nie dramaties te wees nie.
Het jy geweet? Beplan vooruit as julle stamselle wil laat berg – die banke het ’n paar weke waarskuwing nodig.
Die moeilike vrae Jy is nog nie oortuig dat stamselle lewens kan red nie. Moet jy die uitgawe aangaan?
Stamselle uit naelstringbloed kan gebruik word om lewensbedreigende bloedverwante siektes soos leukemie, Fanconi-anemie en sekelsel-anemie te behandel.
Daar is talle suksesverhale waaroor jy gerus kan lees by www.clinicaltrials.gov.
Stamselle wat uit die naelstringweefsel ontgin word, kan in die toekoms gebruik word om dinge soos gehoorgestremdheid en breinbeserings te behandel. Jy kan op dieselfde webtuiste meer daaroor lees.
Oor die algemeen beveel kenners dus aan dat jy stamselberging sterk oorweeg as jy dit enigsins kan bekostig, aangesien die veld baie belofte inhou.
Stamselberging word beskou as ’n luukse en is taamlik duur . . .
Wanneer jy die berging van stamselle oorweeg, moet jy onthou dat al die volgende kostes gedek moet word: ● Toerusting om die naelstringbloed in te samel, ● Die vervoer van die bloed, ● Laboratoriumwerk om die selle uit die bloed te ontgin, en ● Gereelde opgradering van bergingsgeriewe. Sommige kenners vergelyk dit met ’n mediese versekeringspolis wat jy, soos met alle ander soorte versekering, hoop om nooit te gebruik nie.
Hoe kies jy ’n bank?
Doen jou huiswerk goed en maak seker jy is gemaklik met die maatskappy wat jy uiteindelik kies. Maak ook seker dat die bergingsmaatskappy: ●Geakkrediteer is by ’n internasionaal erkende liggaam – hoofsaaklik sodat die stamselle, indien dit eendag nodig is, aanvaar sal word by oorplantingsentra oor die wêreld heen, ●Se kostestrukture baie sigbaar is en dat alle koste dadelik geopenbaar word, ●’n Sterk wetenskapspan het, ●’n Persoonlike diens lewer soos konsultante wat met jou in aanraking bly en onder meer die insamelingspakket vir jou bring en jou deurentyd ingelig hou, en ●’n Regverdige bergingsooreenkoms het wat met die Verbruikersbeskermingswet ooreenstem.
Wat van beurtkrag en die bewaring van die stamselle?
Die tenke waarin die stamselle bewaar word, steun nie op elektrisiteit nie (die tenks is met vloeibare stikstof gevul), maar elektrisiteit is onontbeerlik in die laboratoriums waar die stamselle verwerk word. Netcells verklaar op hul webruimte dat hulle ’n ononderbrokekrageenheid en ’n kragopwekker het om kragonderbrekings te bestuur. Die stamselle word ook teen brand beskerm met gesofistikeerde brandopsporingstegnologie wat die risiko dat die selle in ’n brand vernietig word, byna heeltemal uitskakel.