Veilig swanger

Jy voel dalk of jy berge kan versit, maar vermy maar eers Drakensbergpieke. Hier is jou gids tot wat veilig is en wat nie, gedurende swangerskap.

AKNEE-MEDIKASIE

Hormoon verandering slaat menige mase vel gloei, maar byna net soveel swanger vroue voel soos tieners met velle vol puisies en knoppies. Baie mondelik se aknee behandelings bevat retinoïese suur, wat geboorte-afwykings en ’n verhoogde risiko vir miskraam as newe- effekte het. Ander aansmeer-behandelings wat die middel tretinoïen bevat, is ook nie veilig tydens swangerskap nie.

KAFEÏEN

Die meeste voedingskundiges reken baie klein hoeveelhede kafeïen hou geen gevaar in nie. Die Johannesburgse dieetkundige Tammy Wolhuter beveel aan dat jy jou kafeïen tot 150-300 mg (twee tot drie koppies koffie) per dag beperk. Onthou, kafeïen kom ook in koeldranke, tee en sjokolade voor.

STAMP EN STRUIKEL

Voor 12 of 14 weke beskerm die bekken die swangerskap. As jy dan val of teen iets stamp, behoort dit geen probleme te veroorsaak nie, tensy jy in ’n ernstige ongeluk betrokke is. Daarna word die baba goed beskerm deur die vrugsak vol vloeistof, maar as jy ’n direkte slag teen die uterus kry, moet jy jou dokter raadpleeg.

ALKOHOL

Die gevolge van alkoholmisbruik sluit in ’n moontlike miskraam, fetale alkoholsindroom, fisieke afwykings, lae geboortegewig, hiperaktiwiteit en latere aandaggebrek. Die tydperk met die hoogste risiko is in die vroegste stadium van die swangerskap wanneer die baba se organe besig is om gevorm te word. Sommige vroue is meer vatbaar vir die skade van alkohol as ander en daar is dus geen veilige perk wat aanbeveel kan word nie. Vermy alkohol liefs heeltemal terwyl jy swanger is.

AROMATERAPIE

Sommige olies is nie veilig nie; raadpleeg dus altyd ’n gekwalifiseerde aromaterapeut. Veilige olies sluit in laventel-, kamille-, gemmer-, rooshout-, sandelhout- en Australiese teeboomolie. Gebruik die volgende met omsigtigheid: bergamot-, lemoenblom-, sitrus- (hulle maak jou vel baie sonsensitief) en malva-olie. Essensiële olies moet voor gebruik met ’n draerolie verdun word.

REKENAARS

Daar is geen bewys dat rekenaarstrale die risiko van ’n miskraam verhoog of geboorte-afwykings veroorsaak nie. Dit is nietemin wys om gereeld rond te beweeg vir die bloedsomloop.

BIKINI-WASBEHANDELING

Dis nie gevaarlik nie, maar omdat jou bloedvloei verhoog as jy swanger is en jou vel meer sensitief is, kan jy dalk effense bloeding en meer pyn ervaar as waaraan jy gewoond is.

BOKMELK EN -KAAS

Dit is ongepasteuriseerde melkprodukte en daar is dus ’n verhoogde risiko van blootstelling aan die bakterieë Salmonella en Listeria, wat tot voedselvergiftiging kan lei. Die kase (gepasteuriseer of nie) wat die grootste gevaar van Listeria inhou, is sagte kase soos brie, camembert en bloukaas.

ANTIBIOTIKA

Penisillien en sefalosporien is veilig vir gebruik indien absoluut noodsaaklik. Dikwels is ’n ernstige infeksie gevaarliker as die antibiotikum self. Die meeste medikasies moet in die eerste trimester vermy word. Tetrasiklien en kinoloon moet vermy word.

DIEETKOELDRANKE EN VERSOETERS

Matige gebruik is normaalweg in orde, sê die Johannesburgse dieetkundige Anne Till. “Die uitwerking van kunsmatige versoeters en dieetkoeldrank op swanger vroue en die ontwikkelende fetus is egter nog nie finaal uitgeklaar nie; vermy dit liefs dus terwyl jy swanger is.”

VIS

Vis is ’n uitstekende bron van proteïen en bevat vitamiene, essensiële omegas en minerale. Sommige soorte vis soos salm en diepseetuna bevat wel kwik, wat die fetus se ontwikkelende senustelsel kan beïnvloed. Moenie meer as een tuna-steak of twee blikkies tuna per week eet nie. Rou of halfgaar seekos en skulpvis kan skadelike virusse en bakterieë bevat waarvoor swanger vroue en hul ongebore babas besonder sensitief is. Vermy dit eerder, sê Anne.

GRIEPINSPUITING

Die griepinspuiting word van ’n onaktiewe virus berei en daar is geen bewys dat dit skadelik vir ongebore babas is nie. Dit word vir swanger vroue aanbeveel om haar te beskerm. As jy egter in een van die risikogroepe val – as jy asma of nierprobleme het – moet jy eers jou dokter raadpleeg.

Varkgriep kan egter gevaarlik wees vir swanger vroue en as jy begin siek voel, moet jy dadelik dokter toe gaan sodat jy so gou as moontlik die teenvirusmiddel Tamiflu kan begin drink.

Tamiflu word egter meestal slegs gebruik wanneer jy simptome het en terapie begin verkieslik binne twee dae vanaf die aanvang van jou simptome.

TANDARTSBESOEKE

Tandheelkundige prosedures is geen probleem nie mits ’n loodvoorskoot gebruik word wanneer x-straalfoto’s geneem word. Narkose moet waar moontlik vermy word.

HAARKLEURSEL EN -KARTELINGS

Daar is min haarkleursels en behandelings vir permanente golwe wat skadelike stowwe bevat wat deur die vel geabsorbeer word en in die bloedstroom beland. Soms sal haargolwe egter nie werk as jy swanger is nie.

OPTEL VAN SWAAR GOED

Dit is nog in die eerste trimester aanvaarbaar, maar daarna is enige vooroorbukaksie en die optel van swaar goed taboe. Dit plaas ekstra druk op die lumbale werwels in die onderrug, wat jou meer kwesbaar vir laerugpyn sal maak. As jy iets swaars móét optel, hou jou rug reguit, buig jou knieë en hou die voorwerp so na as moontlik aan jou om ekstra druk op die onderrug te verminder.

VITAMIENE

Sommige vitamiene soos vitamien A het ’n giftige uitwerking in ’n hoë dosis. Drink dus ’n spesiale multi-vitamien vir swangerskap wat verkieslik deur jou dokter voorgeskryf word, sê dr. Trudy Smith, Johannesburgse ginekoloog en verloskundige.

MALARIAGEBIEDE

Besoeke aan plekke waar malaria voorkom, word glad nie aanbeveel nie. Weens jou hoër liggaamstemperatuur sal jy heel waarskynlik gebyt word. Die malariaparasiet tas die lewer aan en veroorsaak groot probleme. As jy noodgedwonge in ’n malariagebied is moet jy onder ’n muskietnet slaap, muskietafweerders gebruik en ná donker binnenshuis bly.

MASSERING

Volgens die SA Masseerterapie-vereniging kan jy in die eerste trimester op jou rug lê tensy dit ongemaklik is. Of jy nou regop sit of lê, jou buik moet altyd goed ondersteun word. Die terapeut moenie hard druk, diep masseer of perkussie-bewegings uitvoer nie. Net ligte streelbewegings moet ingespan word. Raadpleeg altyd eers jou dokter of ginekoloog.

Vermy die binnekant van die enkel want daar is ’n reflekspunt wat kontraksies van die baarmoeder aanmoedig.

Maak seker jou terapeut weet watter essensiële olies veilig vir swanger vroue is. Party olies kan skadelik vir die fetus wees of die geboorte vervroeg.

SONARS

Huidige navorsing toon dat sonars geen gevaar vir ma of fetus inhou nie.

TWEEDEHANDSE SIGARETROOK

Sowat 75 persent van die nikotien van sigarette beland in die lug, waarsku die geboorte-opvoeder Tina Otte.

“Die deeltjies in sekondêre rook is kleiner as die rook wat rokers inasem, dring daarom dieper in die longe in en bly ook langer daar. Minstens 30 van die sowat 4 000 verbindings in tabakrook is berug daarvoor dat hulle genetiese skade aanrig. Nikotien verhinder die opname van kalsium, vitamien C en ander vitamiene en minerale wat noodsaaklik is vir die ontwikkeling van die fetus. Koolsuurgas ontneem die plasenta van suurstof en nikotien dring deur die plasenta, beland in die baba se bloedstroom en laat sy bloeddruk styg en hart vinniger klop. Vermy dus rokerige plekke en sekondêre sigaretrook.”

MAAGKRULLE

Van die vierde maand af begin die twee helftes van jou buikspier (rectus abdominis) skei namate jou buik in omvang toeneem. Wanneer dit gebeur is dit glad nie wys om maagkrulle of soortgelyke oefeninge te doen nie.

Doen eerder bekkenkantelings of strek soos ’n kat. Dit is net so doeltreffend en goed vir jou as jy dit reg doen, sê Tina Otte.

ASPIRIEN

Aspirien moet vermy word tensy anders deur jou verloskundige voorgeskryf.

SITPLEKGORDEL

Jy behoort altyd ter wille van jou eie veiligheid ’n sitplekgordel te dra, maar namate jou swangerskap vorder sal dit ál moeiliker word om vas te gespe. Maak die gordel oor jou heupe en onder jou boep vas eerder as oor die middel.

VASTEFIETSOEFENING

As jy voor jou swangerskap vaste fietsoefening( s p inning) gedoen het, sal dit gedurende jou swangerskap geen skade doen nie. In navorsing is trouens gewys dat vroue wat daarmee volhou, makliker kraam. Die gewone veiligheidsmaatreëls vir oefening tydens swangerskap is egter steeds van toepassing. Drink baie water voor die klas en elke vier of vyf minute terwyl jy oefen. Hou jou hartklop binne die veiligheidsgrens. Moet dus nie naelloopritte doen of staan of spring op die fiets sodat jou hartklop te vinnig styg nie. Die ideaal vir swanger vroue is wat ’n herstel-en vet verbranding klas genoem word. Dit is ’n rustiger spinklas. Sommige gimnasiums bied dit wel aan. Gaan na www.spinningsa.co.za om ’n klas in jou omgewing op te spoor.

STRES

Die Britse psigoterapeut Sheila Miller het kinders waargeneem wat uit verskillende omstandighede kom. Volgens haar sal ’n eenmalige stresvolle ervaring waarskynlik geen herkenbare letsels laat nie. Slegs wanneer die stres oorweldigend en aanhoudend is, kan dit die ongebore baba beïnvloed.

SONSKERMS EN SONBRUINSPROEI

Dis alles veilig en word bo blootstelling aan die son aanbeveel.

TENNIS EN MUURBAL

In die meeste gevalle kan jy tot in die derde trimester tennis speel. Hou op as jy gewrigspyn kry of vreemd of van balans af voel. Dieselfde geld muurbal. Omdat jy gedurig beweeg, is die eintlike risiko dat jy jou bekken en kniegewrigte kan beseer omdat dit slapper is. Tina Otte beveel nietemin aan dat jy nie aan muurbalwedstryde deelneem nie. PETROLDAMPE, INSEKDODERS EN HAARSPROEI Petroldampe is nie so skadelik nie, want jy word in oop gebiede daaraan blootgestel. Insekdoders kan deur die vel geabsorbeer word en moet daarom met groot sorg hanteer of vermy word. Haarsproei is veilig.

MEDIKASIE

As jy voor jou swangerskap middels vir asma, depressie, epilepsie of ander toestande gebruik het, sal jy waarskynlik daarmee moet aanhou. Praat met jou arts daaroor omdat dosisse dalk aangepas moet word.

AËROBIESE OEFENINGE

As jy nie gewoond hieraan is nie, moet jy met lae-intensiteitoefeninge onder toesig van ’n gekwalifiseerde swangerskapsinstrukteur begin. Kry altyd toestemming van jou dokter, veral as jy swangerskapprobleme het. Jou hartklop verhoog tydens swangerskap met sowat 10 slae per minuut. Werk dus teen ’n matige pas – 140 slae per minuut word as veilig beskou. As jy ná 32 weke jou arms bo jou kop lig, kan jy meer uitasem raak. Strek liefs jou arms skouerhoogte na die kante toe om beter te kan asemhaal. Drink genoeg water.

HOËHAKSKOENE

Hoewel hoëhakskoene self geen enorme risiko inhou nie, moet jy in gedagte hou dat jou swaartekragpunt skuif wanneer jy swanger is. Die ekstra gewig kan jou ook van balans bring en meer druk op jou onderrug en hakke plaas. Verruil dus maar die hakke vir plat skoene.

SONBEDDENS

Hoewel daar geen konkrete bewys is dat sonbeddens nadelig is nie, stel hulle wel ultravioletstrale vry wat velkanker kan veroorsaak. Sonbeddens kan ook jou liggaamstemperatuur laat styg tot vlakke wat nadelig vir jou baba is. Jou baba kan hom glad nie beskerm teen die skerp lig wat deur jou buik skyn nie. Nes sonlig kan sonbeddens ook swangerskapstoestande soos chloasma (vlekke) vererger.

TEENSUURMIDDELS

Hoewel die meeste teensuurmiddels veilig is, moet jy hoë dosisse vermy, sê die Johannesburgse vroedvrou suster Burgie Ireland. Maak seker die middel wat jy neem, is veilig in die eerste trimester. Vermy medisyne wat die krampmiddel disiklomien hidrochloried bevat.

KRUIE

Kruie vir kook wat spaarsamig geëet word, hou geen gevaar in nie. Jy moet egter ’n geregistreerde kruiedokter raadpleeg as dit kom by medisinale kruie. Baie swanger vroue verkies om chroniese probleme met kruiemedisyne te behandel en dis belangrik om van ’n professionele persoon die groen lig te kry. Maak seker dat die persoon by die Gesondheidsberoepsraad (HPCSA) van Suid-Afrika geregistreer is.

VLIEG

Die eerste en tweede trimester is die veiligste vliegtyd. Raadpleeg jou dokter as jy ’n hoërisiko-swangerskap het en hoor by die lugdiens wat hul beleid oor swanger passasiers is

GEWIGTE

Jy kan met gewigte oefen as jy dit reeds voor jou swangerskap gedoen het. Moenie eers daarmee begin as jy swanger is nie. Vermy dit in die tweede trimester om gewigte met jou bene te lig omdat dit druk op die bekken kan verhoog. Gebruik net ligte gewigte en oefen altyd onder toesig.

WERK

Volgens die Amerikaanse kollege van verloskundiges en ginekoloë kan party vroue tot met die geboorte werk, mits hulle nie komplikasies het nie. Verminder jou ure of hou heeltemal op as jou werk fisiek veeleisend is of vereis dat jy swaar goed optel en lank staan of stap. Hou ook vroeër op as jy ’n diabeet is of niersiekte, rugprobleme of hoë bloeddruk het. As jy aan gifstowwe, x-strale of masjinerie blootgestel word, praat met jou werkgewer oor alternatiewe take wat veilig vir swanger vroue is. Gesondheidsorgwerkers, radioloë en navorsers in ’n laboratorium wat moontlik aan ioniserende bestraling blootgestel kan word, val in hierdie kategorie.

INSEKWEERDERS

Lees altyd die etikette en vermy produkte wat DEET of M-DET bevat aangesien sommige mense sensitief is daarvoor en sleg daarop kan reageer.

WARM BAD

Hou die temperatuur by 37 grade C. Dokters waarsku teen oorverhitting, ontwatering en die feit dat jou vinniger hartklop bloedvloei na die fetus kan strem. Saunas en stoombaddens is beslis taboe.

LANK STAAN

Dit is glad nie ’n goeie plan nie omdat dit bloed in die verste punte van die ledemate laat opdam, wat die gevaar van swelling en spatare verhoog.