Wie nie waag nie...
Is jy so angstig oor jou kind se veiligheid dat jy hom keer om kanse te waag? Dan is dit tyd dat jy die leisels ’n bietjie loslaat ...
Kanse waag is belangrik vir jou kind se grootword – al laat dit jou hart in jou keel klop as hy iets doen waarmee hy dalk kan seerkry.
Maar as jou kind waag en verken, leer hy sy eie grense en vermoëns ken, sê Naomi van Wyk, ’n Stellenbosse ma, kliniese sielkundige en die skrywer van Veiligen vreesloos.
“Dit skep vir hom die geleentheid om te voel hy kan sy omgewing bemeester. Dit lei weer tot selfvertroue en waagmoed.
“Kinders wat nooit kans kry om te waag nie, begin dink die wêreld is ’n gevaarlike plek en dat daar baie dinge is wat hulle nie kan doen nie. Dit laat hulle angstig en verlam voel, sodat hulle nie meer wil probeer nie ‘want ek weet ek kan nie’,” verduidelik Naomi.
Selfs in die kleuterjare is oorbeskerming nie ’n goeie ding nie, meen sy.
“Dis dan dat kleuters hul eie wil begin ontwikkel. Hulle wil self besluite neem en self take uitvoer. As hulle dit regkry, vorm dit ’n belangrike grondslag vir hul ontwikkelende selfbegrip. As volwassenes te veel beheer probeer uitoefen, kan kleuters in opstand teen reëls kom of passief en angstig word.”
Laat jou kind toe om self dinge binne die grense van sy vermoëns te ontdek, is Naomi se raad. “’n Kind wat weet wat hy kan doen omdat hy dit in ’n veilige omgewing mag ontdek, het selfkennis en selfvertroue. Dit maak van hom ’n veiliger kind as een wat onseker is.”
Dié aktiwiteite sal jou kind se selfvertroue en onafhanklikheid help bou.
1 BRAAI SELF MALVALEKKERS
Dis pure plesier en so tussen die lekker deur leer jou kind dat ’n vuur warm is, dat jy ’n malvalekker moet kans gee om af te koel voor jy dit eet en hoe om sy eie lekkergoed te maak.
2 SPEEL ALLEEN OP DIE KLIMRAAM
Los jou kleinding om sonder hulp op die klimraam te speel. As sy iets wil doen en jy weet nie of sy kan nie, hou net goed toesig. Waak ook teen te veel waarskuwings soos “Moenie dit doen nie – jy gaan val!” Dit laat jou kind dink dat sy wel sal val, wat die kans vir ’n val net groter maak. “Gee haar eerder kans om te probeer op ’n plek waar ’n val nie groot gevaar inhou nie,” sê Naomi.
3 SNY MET ’N SKERP MES
Sny die appel of ander vrug eers in die helfte sodat hy dit plat op die snybord kan hou en makliker kan manipuleer. Wys vir hom hoe om die mes en vrug vas te hou sodat sy vingertjies nie in gevaar is nie en verduidelik hoe skerp dit is. Bly byderhand tot hy bedrewe is.
4 GAAN HAAL DIE POS
Stuur hom om die pos by julle hekkie te gaan uithaal, of as julle ’n posbus by die poskantoor het, by die posbus. Eers kan jy saam met hom stap en wys waar die posbus is. Mettertyd kan jy hom alleen stuur met die sleuteltjie terwyl jy onopsigtelik ’n ogie hou.
5 GAAN KOOP BROOD
Kies ’n stillerige kafee in julle omgewing. Stap eers ’n paar keer saam, maar laat hom self die brood kry en betaal. As hy gereed daarvoor is, kan jy hom alleen instuur met ’n geldjie om ’n brood te gaan koop terwyl jy ongemerk ’n ogie hou.
6 GESELS MET VREEMDELINGE
Dit word by kinders ingedril dat hulle nooit met vreemdelinge mag praat nie, maar veiligheidskenners waarsku teen die kweek van vreemdelingeangs. Die rede? As jou kind in ’n gevaarsituasie is, sal hy waarskynlik ’n vreemdeling om hulp moet nader. Moedig jou kind aan om met “veilige mense” soos winkelkassiere te gesels en leer hom waar hy hulp kan vra as hy van julle geskei sou raak.
7 MAAK MAATS MET VRIENDE VAN ANDER KULTURE
Vergroot jou kind se leefwêreld deur ’n maatjie van ’n ander ras, taal, geloof of omgewing te nooi om te kom speel. Jy sal dalk verbaas sien hoe vinnig hy in ’n vreemde taal leer kommunikeer.
8 RY FIETS IN DIE STRAAT
Laat jou japsnoet sy vlerke sprei deur onder toesig saam met jou in stil strate fiets te ry. Oefen terselfdertyd basiese padveiligheidsreëls.
9 GEE WAGTER KOS
Take soos om jul troeteldier of huisplante te versorg help hom onafhanklikheid kweek. Wys hom eers hoe, maar weet dat jy hom gereeld sal moet herinner en ’n ogie moet hou oor die hoeveelhede wat gegee word.
10 NEEM BIBLIOTEEKBOEKE UIT
Ná ’n paar besoeke aan die biblioteek kan jy jou kleinding stuur om sy eie biblioteekboeke terug te gee en sy eie nuwe boekies uit te soek.
11 MAAK SELF TEE
Jou kind behoort te leer hoe om verantwoordelik met kookwater te werk. So leer sy ’n leë ketel hanteer makliker as ’n vol een en dat jy weg van jou af moet skink sodat die kookwater nie op jou spat nie. Hou ’n ogie en kyk hoe haar gesiggie straal as sy vir jou ’n koppie tee maak!
12 SLAAP OOR BY OUPA EN OUMA
Baie ma’s sweer hul kinders sal nooit by enigiemand oorslaap tot hulle uit die skool is nie, maar het jy al gedink watter boodskap dit aan jou kind gee? Netnou dink sy dat sy nie eens haar ouma en oupa kan vertrou nie. Laat haar gerus daar gaan slaap – jy kan vra dat sy op haar eie matrassie in hul kamer slaap.
13 KRY SAKGELD
As jou kleinding haar eie sakgeld vir lekkergoed kry, leer sy ’n noodsaaklike vaardigheid: ’n Mens moet slim kies wat jy met jou geld koop, want dit kan opraak. Sy sal baie groot voel as sy haar eie geld het!
14 SPEEL BY ’N MAATJIE
Baie ma’s is huiwerig om hul kind te laat uitspeel, want hoe weet jy wat in ander huise aangaan? Doen jou huiswerk. Vra ander ouers of hul kinders al daar gespeel het en hoe hulle dit ervaar het. Kuier gerus die eerste keer saam. Rus jou kind toe om jou te bel as sy ongemaklik voel. Hou die eerste speelafspraak kort en luister met ’n oop gemoed na jou kind se terugvoer. Sy sal waarskynlik môre wil teruggaan!
15 BAK KOEKIES
Meet al die bestanddele af en werk saam met haar deur die resep. Sy moet alles self byvoeg en meng, die deeg uitrol en die koekies in die oond sit. Haar gesiggie sal straal van trots wanneer julle pappa die aand verras.
16 MAAK EIE BED OP
Jou vyfjarige is heeltemal in staat om aan te trek en hom self te versorg, asook om sy eie bed op te maak, tafel te dek of die vloer te vee, al doen hy dit dalk nie so netjies nie. Prys hom, al lyk dit krom en skeef.
17 KLIM BOOM
Bome is vir kinders soos magnete en die een of ander tyd gaan joune een klim. As hy van kleins af bietjie vir bietjie klim, sal hy die vaardigheid ontwikkel om te weet watter takke veilig vir trap is en hoe om weer af te kom.
18 BESTYG ’N LEER
Nederlandse kinders moet noodgedwonge van jongs af leer om steil trappe en lere baas te raak omdat baie van hul huise dit vereis, maar vir ons is dit skrikwekkend. As jou kind tuis is op die klimraam, behoort hy ’n leer egter maklik kaf te draf.
19 SKRYF ’N BRIEF VIR OUMA
Laat hom ’n brief vir ouma teken, dit in ’n koevert glip, self ’n seël koop en opplak en dit dan pos. Sal dit nie vir hom heerlik wees as ouma terugskryf nie?
20 YSSKAATS
Uitstappies buite sy normale ervaringsveld sal sy lewe verryk en waagmoed bou.
21 STEEK DIE STRAAT ALLEEN OOR
In baie lande word voorskoolse kinders met groot sukses geleer hoe om ’n straat veilig oor te steek. Leer jou kind die nodige reëls en dril dit by hom in voor jy hom toelaat om alleen oor ’n stil straat te loop.
22 GAAN ALLEEN NA ’N PARTYTJIE
Partytjies is pret en die ideale plek waar jou kind sy sosiale vaardighede kan oefen sonder dat jy op die agtergrond is. As jy onseker voel, maak seker die ma het jou telefoonnommer sodat sy jou kan bel as daar probleme is.
23 MAAK VUUR
Laat hom die vuur pak en wys hom hoe om dit veilig aan die brand te steek. Hy kan sy vinger met die vuurhoutjie brand, maar hy sal vinnig leer om veilig daarmee te werk. (Bêre die vuurhoutjies andersins buite sy bereik).
24 RY SAAM TREIN/ BUS/TAXI
Jou kind moet leer daar is ’n hele wye wêreld daarbuite. Dit sal vir hom ’n reuse-avontuur wees om van openbare vervoer gebruik te maak en is die ideale geleentheid om hom die basiese veiligheidsreëls van bus- en treingebruik te leer.
25 ONDERNEEM ’N STAPTOG
Onderneem ’n kort dag- staptog in jul omgewing – jy sal verbaas wees oor hoe ver so ’n klein lyfie kan stap! As hy moeg word, kan jy hom aanmoedig om tot by ’n sekere plek te stap en dan vrugte en koeldrank uitdeel voor julle die terugtog aanpak.
26 HELP KOSMAAK
Laat jou aapstert jou help om geregte soos roereier te berei. Hy kan die eiers breek en klits, die plaat aanskakel en die eier in die pan roer. Dit sal hom supergroot laat voel en voor jy weet waar jy is, bring hy op Moedersdag vir jou ontbyt in die bed.
27 BLY BUITE
Sit tye opsy wanneer jou kinders buite moet speel en net mag inkom om toilet toe te gaan. Jy sal verbaas wees met watter interessante speletjies en selfs kunswerke hulle vorendag sal kom.
28 BOU IETS SAAM
Pak ’n doen-dit-self-taak saam aan soos om ’n swaai te bou en laat jou kleinding self saag en spykers inslaan. Die ergste wat kan gebeur, is dat hy sy vinger raakkap.
29 GAAN KAMP
Tent opslaan en uitkamp (al is dit in die agterplaas) bied vele geleenthede vir kinders om hul onafhanklikheidsvaardighede te oefen. Hy kan help tentpenne inslaan, matras opblaas en bedjies opslaan.
30 MAAK SELF ONTBYT
Laat jou kind naweke sy eie ontbyt maak. Hy kan die bord uithaal, die graankos ingooi en melk en suiker byvoeg. Leer hom ook hy kan toebroodjies maak as hy honger word – later sal hy dit vir jou ook maak.