Kunomthelela onjani lokho esiphikisana ngakho?
UKUPHIKISANA ngokukhuluma nangokwenza kuyinto ejwayelekile kubantu, futhi kuletha umphumela omuhle ngoba ekugcineni kwenzeka into eyamukelekile nxa zonke futhi evivinyekile yaze yacishe yaqonda. Ezikoleni bekujwayelekile ukuthi kwenziwe inkulumompikiswano. Inkulumompikiswano ivivinya umqondo womuntu acabange ajule ngaphambi kokukhuluma noma ukwenza. Umuntu oyingxenye yenkulumompikiswano akamane akhulume nje engacabangisisanga. Ekugcineni kuye kuhlolwe ukuthi ngubani obeke amaphuzu anohlonze futhi akhombisa ukujula komqondo. Kuyaye kuthi uma sekuqediwe kujatshulwe, bese kuthi abehluliwe bazitshele ukuthi bazozicija kangconywana ngokuzayo. Kungenye yezinkundla ezikhipha izincithabuchopho, futhi ibalule amadoda phakathi kwabafana.
Kuyahlupha futhi kuyamelana nenqubekela phambili ukuthi umuntu aphikisane nento noma isiphakamiso esithile esihle ngenxa yokuthi senziwe ngubani. Kuhlehlisela emuva ukusebenza okunomgomo ukujwayela ukuphikisa ngaphandle kwesizathu. Imvamisa umsuka walokhu wumona nokuzicabangela wedwa. Ukwenza okunje kuvimba inqubekela phambili futhi kuhlehlise intuthuko yesizwe. Uma kuhambisana nomona kudla amandla omuntu esetshenziswa enkundleni engayisi muntu phambili, kodwa eletha ukukhandleka kwengqondo.
Ngiyazi bakhona abayaziyo indaba yensizwa eyathi uma izwa kunconywa untanga wayo ukuthi usethole iziqu zobudokotela, yezwakala iphimisela ithi, ‘Siyambongela yena, kodwa mina ngingalishaya ikhanda lakhe.’ Kwahlekwa nje, kodwa le nkulumo ayiqonde kuncoma, iqonde ukufenyisa ubumqoka bempumelelo yokuthola iziqu zobudokotela.
Kunabantu abakhuluma amazwi afuze lawa, abangakwazi ukuncoma, kodwa abathola indlela yokufenyisa nokujivaza imizamo yomunye umuntu ngamazwi noma ngezenzo. Lokhu kuhudula kwehlise izinga eliphezulu, nemizamo yabanye abantu. Ukujabulela impumelelo yomunye kwaboHlanga yinto engatholakali kalula efana nezinyo lenkukhu. Ukungakwazi ukuphumela obala uncome omunye wakini ngenye yezinto ezikhubaza impumelelo yaboHlanga empilweni yomnotho. Kungenzeka ukuthi wena awukwazi lokhu, kodwa isiZulu sithi zifa ngamvunye. Lena ngenye yezinto ezimqoka ezivimbe inkululeko yezomnotho yaboHlanga. Amandla amaningi nezithukuthuku ziphelela ekuphikisaneni sigcine singafikanga lapho sihlose khona. Kuyenzeka ithi seyikhona imali, ibekiwe nguHulumeni kuze kuphele unyaka kuphikiswana ngokuthi izokwabiwa kanjani, kumbe izotholwa ngobani.
Kungabe lokhu eniphikisana ngakho kunawo amandla okuniyisa phambili? Yini lena eniphikisana ngayo? Ngifice izinsizwa ezine ziphikisana, zaze zacishe zabambana ngezandla zibanga ukuthi ngubani owaphatha izwe kangcono phakathi kukaMengameli uMandela, uMengameli uMbeki noMengameli uZuma. Kuphele isikhathi eside iqhubeka le mpikiswano, kwathi ekugcineni zavumelana ukuphila ngokwehlukana ngemibono. Lolu hlobo lwempikiswano lubheke emuva, alukhulumi ngendlela ebheke phambili. Le mpikiswano yayingahlaziyi lutho kodwa kubangwa izinto ezincane, ezingenakuyisa muntu phambili. Impikiswano enjengalena ingaba yinhle uma kubukwa izinto ezingafundwa ebuholini balabo Mengameli ngokwehlukana kwabo, bese kuba nesifundo sekusasa, hhayi nje impikiswano egcina ivuse amadlingozi angenasidingo.
Kuyenzeka kaningi kube nempikiswano efuze lena, kuze kugcine abanye bengasakhulumisani, abanye baze babambane ngezihluthu, abanye baze babulalane. Lokhu kwenzeka kakhulu kwaboHlanga.
Ngenkathi siphikisana kumele sihlale sihlola ukuthi lokhu esiphikisana ngakho kuyasiyisa yini phambili, futhi kusekhona yini emkhondweni obheke enkululekweni. Phela ngisho amaqembu ombusazwe ashiya angalazi ethi alwela ukuthi abantu bathole impilo engcono. Kubalulekile nakhona ukubheka ukuthi uma bephikisana basuke besondele kangakanani ekulweleni amalungelo abantu.
Uma kuthiwa impandla ikhwela ngamanhlonhlo kusuke kushiwo isimo esifuze lesi. Uma emndenini kunomuntu ophikisana nokuningi kugcina kunokuphambana kuthikamezeke inqubekelaphambili yomndeni. Le nto iyakhula yenzeke ezingeni lomphakathi. Nakulelo zinga kuyayikhubaza intuthuko yomphakathi. Iyakhula le nto igcine iyisejwayezi esibi ezingeni lesizwe, uthole ukuthi akukho ukuthula esizweni. Umnotho uyabaleka endaweni enokuphikisana okungayi ndawo. Kumele siqaphele ukuthi into esiphikisana ngayo iyasiyisa yini phambili.