Liyokhunjulwa ngobunono ithole lakoSibiside
Sisalokhu sibhibhile isilonda eBukhosini baseMbo nasesizweni sikaKhabazela kaMavovo kaSibiside Mkhize ngokuguqa kwenye yamakhosana aso ebinohlonze.
Izindaba zokwedlula emhlabeni kweNkosi u-Emmanuel Benjamin Thamsanqa (Thami) Mkhize (67) zishaqise izindimbane zabantu abebeyazi nabebesondelene nayo kwazise ayidunguzelanga futhi bekusalindelwe lukhulu kuyona.
Obekwenza iNkosi uMkhize ivelele, ukuthi ibigogodile kwezemfundo, ibisebenzela isizwe sayo ngokukhulu ukuzimisela, ibizihlonipha futhi ilwela inqubekela phambili nobumbano esizweni.
NgeSonto ekuseni uSihlalo weNdlu yabaHoli boMdabu eThekwini, iNkosi uSimingaye kaMsinga kaManzolwandle Mlaba, wesizwe saKwaXimba, uhlabe umkhosi ngokuguqa kweduna leSilo, eliyiNkosi uMkhize.
INkosi uMkhize esikoyisemkhulu ibiphethe isizwe saseMbo eNdlini yaseMfeni ngaphansi kwesifunda iTheku. Indawo yayo isuka eStone (eMbumbulu), igudle izimoba ifake iNtshongweni, iHammarsdale, iGeorgedale, iMophela, iSonkotshe, iwele umgwaqo onguthelawayeka (uN3) oxhumanisa iTheku noMgungundlovu ize iyovala ngezinkalo zaseNtshayangwe (iNchanga) entshonalanga yeTheku.
INkosi uKhabazela ibineziqu zoMthetho (iB. Proc) yalandelanisa ngezeBachelor of Laws (LLB).
Zombili lezi ziqu izithole eNyuvesi yaKwaZulu (oNgoye). Ibhale izivivinyo yaphumelela ngezinga eliphezulu, yemukelwa yaba ngummeli eziNkantolo zabeHluleli (Advocate).
INkosi uMkhize ayizange isebenze eziNkantolo zabeHluleli njengoba kwathi uma kukhothama uyise, iNkosi uMboyi Lawrence kaMguquka Mkhize, yaphoqeleka ukuthi ithathe umsebenzi wokuhola isizwe saseMfeni. Nayo iNkosi uMbhoyi yayiphethe izikole inguthishanhloko eHammarsdale.
INkosi yaseMfeni ihlale esihlalweni ngesikhathi lisha izwe isizwe sayo (saseMbo) silwa nesaKwaSobonakhona (abaKwaMakhanya), eMbumbulu. “INkosi uThami” njengoba ontanga bayo bebeyihasha kanjalo, ibize uMntwana uBhekokwakhe Makhanya owayebambe uBukhosi KwaSobonakhona, bakhuza abantu babo ababelwa. Kwaba nomcimbi omkhulu kwaToli, eMbumbulu, kuginqwe izinkomo, iMbo noMakhanya bathelelana amanzi, basikelana ilala, bakhumelana umlotha yaphela nya impi.
Izokhunjulwa iNkosi uMkhize ngokuphokophelela intuthuko esizweni sayo. Osomabhizinisi baseHammarsdale naseGeorgedale bake babhoka ngolaka bethi abafuni kwakhiwe inxanxathela yezitolo endaweni ngoba izokhipha umbele emilonyeni yabo. INkosi uMkhize namakhansela aseHammarsdale, uMnu uNkosiphendule Dlamini (ongasekho) noMnu uLucky Mngwengwe, babiza umphakathi nosomabhizinisini babachazela ngentuthuko eyayizolethwa yile nxanxathela.
Ibiyigcokama, igqoka amasudu kanokusho uma kunemihlangano. Bekwenzeka uthi uyazihambela emgwaqeni eSankotshe ubone kuqhamuka uhuntshu lwemoto emnyama enezinombolo ezithi “EMBO 1 ZN”. Ububona iziqethevu zabanumzane ziqheluka emgwaqeni, zethula izigqoko zikhuleka: “Gubhela! Gubhela! Wena waseMbo!” INkosi uMkhize ibivele icindezele inkinobho phakathi emotweni, kwehle iwindi, bese ikhuluma nalawo madoda. Uyozwa ngoba sekuhlekwa ukuthi uGubhela ubejikijela amancoko. Uma kukhona umuntu oya enkantolo yesizwe eMfeni (eMophela), kulabo bantu, iNkosi ibimgibelisa kulona unyanyavu lwemoto.
Ibizalwa eNdlini yaseMfeni ephuma eSimahleni okuyiNdlu enkulu yaKwaMkhize yeNkosi uZihlandlo kaGcwabe Mkhize owayengumngani omkhulu nengwazi yeLembe (iSilo uShaka kaSenzangakhona). INkosi uKusakusa kaZwelinjani kaNkasa, kaTilongo, kaSiyengela, kaNgunezi kaZihlandlo kaGcwabe yiyona nkosana yaseSimahleni, eMbumbulu, njengamanje.
Le Ndlu yaseSimahleni yathutha eNkandla ngemuva kokuba iSilo uDingane sesibulale iNkosi uZihlandlo kaGcwabe. Isizwe saseMbo (abaKwaMkhize) yisona esinaMakhosi amaningi kweleNdlovukazi uMthaniya, njengoba ali-13 esewonke.
INkosi yaMaQadi uMqoqi kaMzonjani kaNdodembi, kaMandlakayise kaMqhawe kaDabeka Ngcobo, ithi bengaMakhosi abesebenza noKhabazela bagqemeke ingozi engeqiwa ntwala ngokudlula kwakhe emhlabeni.
“Sizomkhumbula kakhulu ngokuzithoba kwakhe uNgunezi. UbeyiNkosi efunde yagogoda kodwa engakuthwele lokho. Ubumuzwa olimini uma ekhuluma ukuthi cha likhona izinga elihanjiwe empilweni yale ndoda. Silimele kakhulu ngokusishiya kwakhe,” kukhala iQadi.
INkosi uMkhize ibisesigungwini esiphezulu seNdlu yobuHoli boMdabu eThekwini nasesifundazweni iKwaZulu-Natal. INkosi uMlaba ehola amakhosi eThekwini futhi engumshana eMbo njengoba izalwa isithole sakhona KwaMkhize, ibisebenza ngokubambisana neNkosi yaseMfeni hhayi ngoba behlobene kodwa ekuthuthukiseni isizwe.
Ibibakhona iNkosi uMkhize emihlanganweni yoBumbano lwaseMbo uSihlalo walo okunguDkt uMandla Mkhize. Ibigqishisa futhi ihola amabutho aseMbo uma kunemikhosi noma imicimbi yesiNtu kwaMkhize naseNdlunkulu kaZulu.
Abaholi boMdabu abaningi ikakhulukazi labo abasebancane, bafunde lukhulu kuKhabazela. Liguqile izinyane likaSibiside esimaphandla, esiphandl’abaNguni, abaNguni bavungama. Gubhela! Wena waseMbo!