Ihlazo liyihlazo alinabala, lidinga ukwembulwa
Kunomkhuba omubi owenziwa ngabantu bakithi wokuthi uma owebala elimhlophe ehlukumeza owoHlanga, sibanga omkhulu umsindo.
Sikhuluma size sikhihlize amagwebu silibeka ngembaba elokuthi lo owebala elimhlophe uhlukumeza owakithi nje ngoba evunwa ukuthi unemali.
Kwesinye isikhathi ubundlovukayiphikiswa kwalowo mlungu kusuke kudalwa ukuthi usuke esekwa ngabathile abasezindaweni eziphezulu abazomvikela uma kunabazozama ukumembula izinqe.
Kepha iyadumaza indlela esinyathela ngayo izindaba zokuhlukunyezwa kwabantu boHlanga ngabantu bebala labo. Lokhu sekuvamisile ukwenzeka ebholeni laseNingizimu Afrika.
Sekukaningi sizwa emisakazweni noma sifunda emaphepheni ngabadlali noma izikhulu ebezisebenza emaqenjini aphethwe abantu abahlonishwayo bedalula amahlazo okuhlukunyezwa.
Imvamisa la mahlazo bawaveza uma sebeshiyile kulawo maqembu. Cishe basuke sebezidelile ukuthi noma ngabe kukhona okungabehlela sebeyoncamela ukuthi bayongena egodini okungcono besikhiphile lesi sikweletu esifubeni.
Okubuhlungu ngokudalulwa kwamahlazo abahlukumezi bakithi wukuthi kwenziwa abantu emehlweni omphakathi, ababukeka belungile kungathi ongcwelengcwele.
Ungaze ufunge ukuthi abanasono futhi bayongena ezulwini begijima. Phinde! Cishe abaningi bazongivumelaa ukuthi awupheli unyaka igama likaJomo Sono lingaveli emithonjeni yabezindaba esolwa ngokungakhokheli abadlali imiholo.
Uma kungakhalwa ngemiholo engena emabhange abo ingaphelele, kukhalwa ngemali yokusayina (signing on fee) esuke kumele itholwe umdlali uma esayina.
Cishe naye uMjomane usekhohliwe ukuthi usebizwe kangakaki esigcawini iDispure Resolution Chamber ephoqwa ukuthi akhokhele abakweletayo izimali zabo. Uma unkunzana egoloza noma ehudula izinyawo kugcinwa sekuphoqwa ukuthi imali yabakweletayo ibanjwe emalini yesibonelelo (grant) ekhishwa nyanga zonke yiPremier Soccer League.
Muva nje ngithuke ngoma ngifunda ngodaba lwesiqongwane uWillem Vries.
Kwabasebemkhohliwe noma abaqala ukuzwa leli gama, uVries wayengomunye sezithenjwa ezaphemba iBloemfontein Celtic ngeminyaka ye-1990 njengoba isidume kangaka.
Kungidumazile ukuzwa ukuthi yize akhathula enkulu indima ekubumbeni iSiwelele samaSele, uVries ubeseqashwe njengomfana wasengadini kulo leli qembu. Kuthiwa ubeholelwa izi-R5 000 ngenyanga kanti muva nje uhlezi ekhaya ngoba engasaphilile kahle.
UVries udalule okungithusile ukuthi iCeltic imnxuse ukuthi akabhalise imali yokuhola impesheni kuHulumeni. Okumxakayo uVries wukuthi sebemshusha ngokuthi akaphuthume ukubhalisa impesheni ekubeni wagcina ukusebenza ngoMfumfu wonyaka odlule.
Kuyacaca ukuthi abasafuni ukuhlukana nezi-R5 000 njalo ngenyanga.
Yebo omunye umuntu uzothi akulona ijoka lawo wonke amaqembu ukuthi umdlali owake wadlala kulo kumele abhekelwe umsebenzi. Ubuntu nonembeza kubantu boHlanga ngagcina kuyinto abayiqonda kahle.
Akuyena yedwa uVries osehlale iminyaka nesilonda esingapholi sokuhlukunyezwa ngabantu azikhandle iminyaka ebachumisa.
Mina njengomuntu oseneminyaka endimeni yokuntathela unobhutshuzwayo, nginenqwaba yabadlali bebhola abanezindaba ezishaqisa ikhanda abavamise ukungixoxela zona ngempatho yezikhulu abayichaza njengeyinhle eyabehlela.
Sekwale ngisho ngibancenga ngithi kumele babhodle ukuze bahambe emhlabeni abantu sebelazi iqiniso, bavamise ukungethembisa ubala.
Okungixakayo ngala mahlazo ukuthi angikaze ngizwe indlu yakithi ivuka umbhejazane nemikhonto icijile iyibhekise kulezi zigilamkhuba zezikhulu zakithi. Ngibona lesi senzo siwubuxoki nobugwala. Singikhumbuza ingoma yeLadysmith Black Mambazo ethi Long Walk To Freedom. Kunezinhlamvu ezithi “Omnyama uma ekhahlela omnyama, Good boy good boy carry on.” Impela sake sakubona sakubeletha thina boHlanga.