KubeNguni nakuma-Afrika, umndeni yisisekelo

Siphila ezikhathini ezifuna izimpendulo. Lezi akuzona izimpendulo nje kepha kumele kube yizimpendulo ezizokwakha umuntu loyo obuzayo, umndeni kanye nesizwe. Kulawa masonto edlule siliphosile intshe esivivaneni emizamweni yokuthola izimpendulo. Nalokhu kwanamuhla ngumnikelo ofanayo. Kulokhu sibika abazali, izingane, indlu nekhaya kanye negceke. Abazali yibo ofika ngabo emhlabeni. Ibona abakhetha ukuba ngabazali kodwa wena njengengane yabo awuzikhetheli umndeni ozalelwa kuwo. Ziningi izinhlobo ongakha ngazo umndeni. Kukhona umndeni oyigazi lakho ngqo noma umuntu ohlangane nayi ohambweni lwempilo nakha ubudlelwano obungcwele nase nakha umndeni wenu. Nikhulisa isihlahla sempilo. Umndeni uqhakambisa ukuthandana ngothando olukhulu kunawe. Uthando lomndeni lithi ngizoshale ngikhona, ngizohlala ngikubona noma wena ungasazi boni, lithi ezakho izinkinga ezami futhi sizozihlanganyela ekuzilungiseni njengomndeni ngoba asinabo abanye abantu abangasiziza ngohlobo umndeni wakho angakusiza ngayo. Umndeni ukuthanda ezikathini lapho wena ungazibona uthandeka. Konke lokho kwenzeka emndenini futhi akudingi kuphinyiswa uyakuza ngaphakathi kuwe. Uzizwe uphelele, uzizwe uphephile.

Uthi umndeni ngikuthanda impela kodwa uma ngabe usuhamba kabi ngizokutshela iqiniso lonke lingasefiwe ngoba iqiniso liyakhulisa.

Lokho engikubalile akusho ukuthi umndeni awuhluphi. Yonke imindeni inezinkinga zayo. Awukho umndeni ongakaze ube nezinqinamba zawo. Uma ngabe ungagculisi umphefumulo wakho umndeni ozalelwe kuwona umthetho uthi ungesabi ukuzisusa kuwo ngoba ukuhlala kungaphazamisa ingqondo yakho kwenze nawe uzonde imindeni yonke kuthi noma sewuqala owakho ungakwazi ukuzinikela ngakho konke.

Sibhekene nenkinga enjalo thina singabeNguni. Sahlukana nabadala bethu. Sahlukaniswa namehlo ayebona okujulile. Saphucwa izinqondo ezazinolwazi olungaphezu kwamandla. Kulolu daba asikwazi ukuzisola kakhulu ngoba saphucwa into ebaluleki empilweni. Umndeni iwona ofikela kuwo uma uphuma emhlabeni wesibeletho.

Izifundiso zasemndenini azisekho ingakho sekonakele kangaka. Umndeni nabazali ibona abakufundisa ubuntu. Nifundisana ukubekezela, ukuthanda, ukuzwana, ukuxolelana, nokulalelana. Abantu bahamba ngaphandle abasakwazi ukulalelana.Silahlekeli indlela yokuxhumana nobuntu bethu.

Abazali bakufundisa ngezinto ezakha umuntu. Umuntu uyakhala, uyahleka, uyadinwa, uyakhathala. Bakufundisa ukuveza imizwa yakho ngeqiniso. Ufundiswa konke okukhona emhlabeni ekhaya. Silahlekelwe imfundiso elula engadingi uyifakele izibuko kakhulu.

Izingane

Izingane zisho ukuthi isihlahla sempilo kulowo mndeni siyakhula. Kusebazalini ukuthi basithelela kanjani. Benze isiqiniseko sokuthi isihlahla sabo siyaqhakaza. Izingane ziletha ukujabula. Zisixhumanisa noqobo lwethu ebesilukhohliwe. Impilo ephilwa ingane iyona ndlela okufanele siphile ngayo. Ingane iyazi ukuthi umhlaba awumubi kodwa izenzo nezinhliziyo zabantu ezimbi. Izingane zikukhumbuza ukuthi thatha konke ngosuku. Ingane awuyiboni ikhathazeke ngokuzokwenzeka kusasa. Njengomzali umsebenzi wakho ukufundisa ingane ubuntu ukuze izokhula kahle. Izingane uzikhulisa kahle ngethemba lokuthi bazothatha isibani bagijime naso. Nabo bakwazi ukukhulisa isihlahla sempilo kulowo mndeni.

Into ongayinika ingane ithuba lokuba ingane. Ithuba lokubuka impilo ngeso elingenakho ukuhlulela. Ithuba lokuthanda ngenhliziyo engenayo inzondo. Nethuba lokuba msulwa.

Indlu nekhaya

Indlu indawo enihlala kuyo njengomndeni. Izindonga ezinikhusela emoyeni wasebusuku. Nophahla olunivikela ezimvuleni. Ilapho enithola khona ithuba lokuba nekhaya. Indlu nekhaya izinto ezimbili ezihlukene. Sihlale sinika imicabango yokuthi indlu enkulu enhle ichaza ukuthi umndeni nawo mkhulu muhle. Imicabango enjalo iyona ebuye isibulale siyizwe. Kunemizi oke ungene kuyo uzwe ukuthi muhle impela kodwa ushaya umoya. Lowo umoya womndeni, ukushoda kothando lomndeni.

Ikhaya into enhle. Uzwa abantu bethi ayikho indawo efana nekhaya. Iqiniso lithi ayikho. Ikhaya ilapho okwazi ukudedela imizwa yakho. Ilapho okwazi ukuthulula umthwalo khona. Lapho okwazi ukushiya imicabango yabantu bekulinganisela ikusasa lakho ngaphandle kwesango. Lapho uneseqiniseko sokuthi ngeke uphume umphefumulo wakho ungalunganga.

Sakha izindlu sikhohlwe izinhliziyo zokwakha umndeni nekhaya elifudumele. Inhliziyo yekhaya uyibona nakulaba abahlala emigwaqeni. Ngingeke ngize ngiqonde ukuthi abantu balala kanjani ngaphandle kukhona abantu abahlala ezithabathabeni. Ikhaya nomndeni ingxenye yezinto ezakha umuntu. Ikhaya uma libanda amalungu omndeni ahamba umhlaba wonke efuna imfudumalo. Ohambeni lwabo lokufuna imfudumalo bahlangana nabanye abashoda ngayo kodwa esebathola indlela yokuvala isikhala. Bagcina sebehlangana ngokucinga izinto ezingcwele izindaweni ezingenasithunzi.

Ikhaya lifudumaliswa izimfundiso zomndeni. Izimfundiso ziyadluliselwa, njengoba kuzalwa izingane kukhula isihlahla sempilo, nazo zikhuliswa ngothando nokuhlakanipha ikhaya liyaya liyafudumala.

Ikhaya libalulekile ngoba amakhaya ethu maningi nezigaba zawo. Ikhaya losana lisesisweni. Ikhaya lomphefumulo umzimba. Ikhaya lengqondo ugebhezi. Konke uma ukuthanda ayakunakekela ngoba ngeke ushayise ikhaya lakho odogweni, kungaphahlaza ugebhezi kulimale ingqondo. Usuphila engcupheni noma kuyaphela ngawe. Isibonelo leso sokuphatha kahle ikhaya.

Igceke

Igceke indlela eya ekhaya. Ukuze ufike ekhaya kufanele uqale egcekeni. Igceke linesithunzi. Isithunzi segceke sakhiwa amandla ezimpandeni zesihlahla salowo muzi. Uma ngabe izimpande zalelo khaya zingaqinile isithunzi asibikhona. Igceke malimnyama isithunzi sizovela kanjani ngoba isithuzi sivela uma ngabe ukukhanya noma ilanga likhanyela into ephambi kwalo.

Asifunde ukukhetha ukuzibeka phambi kwelanga noma kokukhanya ukuze sizoba nesithunzi. Amakhaya amaningi ahleli ebumnyameni. Nabantu uqobo abazisebenzisi izinhliziyo ezimhlophe. Siyizwe sisebumnyameni yingakho singasizwa isithunzi, asidedele ilanga esiphiwe lona lisikhanyise. Sisebenzise nezinhliziyo ezimhlophe sikhanyisele abasebumnyameni.

Impilo yethu esiphiwe yona ingalula uma singase sithole ubuntu bethu nobuNkulunkulu ngaphakathi kwethu. Siyingxenye yento engaphezu kwethu. Asiziqhenye ngokukhethwa esikhathini lapho kutshalwa kabusha izimpande zokukhuliswa kwemiphefumulo yethu nemfundiso ngamandla onawo okwenza uguquko. Zinikele oguqukweni olwenzeka phambi kwamehlo akho. Dedela izimfundiso nezibonakaliso zingene emzimbeni ukuze uzokwazi ukukhula.

Inkulumo eyejwayelekile ithi ‘imfundo ayikhulelwa’. Asifundisane. Sifundiswe abazali bethu. Sifundiswe yimndeni yethu. Sifundiswe nguNkulunkulu okuthina sonke. Yazi ukuthi amandla akuwe. Kholelwa kula mandla onikwe wona. Khumbula inhliziyo yakho yobungane ebingapheli umoya, ebingafuni ukuyeka ukufunda.