Kuyini lokhu okusesakeni?
Njengawo wonke amazwe umnotho wakuleli uphazamisekile.
Ukuphazamiseka kwawo kusho ukuncipha kwemali emgodleni wezwe.
Khona lapho njengawo wonke amazwe elakuleli ngenxa yesimo lizithola liyothungatha usizo ngaphandle kwemingcele. Konke lokhu kuyezwakala ngoba phela isidingo siyezwakala. Indaba mhlawumbe isekutheni lokhu esinikwa khona kuyikho yini. Phela ikhona ingozi yokuthi kuthi ngoba siswele bese samukela noma sinikwe nalokho esingakudingi.
Isamba semali eyizigidigidi ezi-$ 4.3 nesikhishwe ngabe Internationl Monetory Fund (IMF) senza kube nesizathu ukubuza umbuzo othi kambe besiyidinga yini le mali singakafiki ekutheni sizoyikhokha ngobaba yini.
Lo mbuzo awumubi ngoba phela asiqali ukuthatha imali kwabe-IMF futhi siyazi ukuthi ifika nemibandela exakile.
Bake basigixabeza ngemali ngeminyaka ye-1990 nokwathi sisajabulela lokho basikhumbuza imibandela. Eminye yemibandela yabe ithi asilandele inqubomgomo ethize, evumelana nabo hhayi nathi. Abe-IMF kabanqeni nje ezweni ukuthi lesi sithebe sinisisela uma nje uzibani bani engeke asuke ekuseluseni. Lokho kusho ukuthi ngeke nisamsusa umholi othandwa yibo.
Okunye okwenza kube mqoka ukubuza ukuthi siyoyikhokha ngobaba yini yiqiniso lokuthi isithebe lesi se-IMF kungenzeka ukuthi sizungezwe ngamahalanjonjo.
Imibiko yenkohlakalo muva nje yenza sibone ukuthi la mahalanjonjo kawakhathalele kuthenjwa futhi kawanamahloni futhi kawazi chilo nakhu eba ngisho kufiwa.
Njengephephandaba sigqugquzela aboHlanga nezinhlangano zabo ukuba baqale ukubuza imibuzo enqala. Ukuthi yebo-ke silambile kepha ngabe lokhu esesiphakelwa khona kuyikho yini. Khona kwaboHlanga bangaki abazi ukuthi le mali izokwenzani, nini?
Sinxusa noHulumeni wethu ukuba angalindi sibuze kepha akasazise ngalokhu ngoba asifisi ukubona ngentaba isimile endlini singazi siyoyisusa kanjani, phela yi-IMF lena inendaba nayo okunye nabanye beza muva.
Kanti okunye okumele sikwamukele yikuthi isiphumile imali ngakho asithi sibuza sibe sigade amasela lawa okungathi sithola impendulo kube kungasekho lutho.
Ekugcineni akekho uHulumeni onemali kepha ngeyethu thina bakhokhi bentela.
Asibe ngabelusi bokuthi isebenza kanjani ngoba akuyona imfihlo nehaba ukusho ukuthi le mali iningi nje kungasa ingekho ngoba kuseNingizimu Afrika lapha izinto ezinjalo ziyenzeka.
Okunye okumele sikuvikele yilungelo lokuba sibe yizwe elenza imithetho yalo.
Ngeke nje simangale uma laba abasibonelele sebethi asiguqule imithetho le ebesiyidingida efana nokubuyiselwa komhlaba kwaboHlanga.
Siphethwe ngamagwala ngakho kumele sizibambele uma sekufika ekutheni le mali isho ukunikela ngobuzibulo bethu.