Ukungcwekisana kweZigodlo saseZiklebeni nesakwaDukuza
Okwakungokokuqala ngqa empilweni yakhe, uMkabayi wafisa sengathi ukuba uyise uJama wayelilandele isiko, wamgingisa igabade. Wayezisola ngokuphindelele ukugodusa uShaka ngokulalela amahlebezi kaDingana. Yize wayengasondelene noMpande ngoba wakhula eqhelelene naye, wabanethemba lokuthi isende likaSenzangakhona lalizophumelela. Kwathi uLangazana ezwa ukuthi uDingana wayesefile, wabuyela esiKlebeni lapho wayengasezukuphila ngaphansi kwethunzi lokubulawa nguDingana.
Wathuthela ekhanda likaNokhenke eMahlabathini. Wayeke wahlala esilungwini noMpande. Waqhubeka nempilo yakhe yakudala eyayiqula amacala mihla nezolo, esekhulile enjalo. ULangazana wayeyibutho losibindi gidi iNtontela ebusheni bakhe, walihola kaningi enezihlabani ezazifana noNdlela. Wabe emkhulu ngesiqu futhi engumuntu othandekayo oyohlala ekhunjulwa “ngempi” eyaqubuka phakathi kwemindlunkulu kaShaka eyeZigodlo zasesiKlebeni nakwaDukuza eyayingaphansi kwakhe.
Langa limbe imindlunkulu yakwaDukuza emithathu yahlangana neyasesiKlebeni ihambisa utshwala bukaShaka kwaDukuza. OwakwaDukuza awasithanda isembozo sokhamba, ngokwabo kwakuyinikiniki, yababhambabula ngenduku ngaphambi kokuba bayivumele badlule. EyasesiKlebeni yalinda ithuba lokuziphindiselela.
Kwathi amabutho eshiye izinduku nezagila eye emasimini eSilo, eyasesiKlebeni eyayingama-20 yayogasela eyakwaDukuza eyayingama-40, emithathu yayo kungaBantwana.
Kwasuka esinamathambo, ongqayinyanga noLangazana babekwazi ukuyilamula isikhashana nje, iqalele phansi futhi. Ongqayinyanga noLangazana baze bakhathala bathi ukuyidedela yabhonyana. Yayishayana kabuhlungu ngezinduku nezagila iklabalasa. Leyo eyayiphunyukelwe yizikhalo zayo, yaklwejwa, yakhahlewa, yalunywa.
Yabambana imizuzu cishe eyayingama-30 ingaphumuli. Ongqayinyanga babukela bechazwa yindlela abesifazane ababelwa ngayo. Kwakungukuklwebhana, ukumemezela ngamazwi acijile nokukhahlelana okwakuwachaza kakhulu. Kwaba eyasesiKlebeni eyahlulwa.
ULangazana wagcina ethuthele eSigodlweni sakwaDliwayini eduze nekhanda lakwaKhangela sekubusa uCetshwayo. Wahamba emhlabeni eseneminyaka eyayingama-90 ngowe-1884, sekubusa uDinuzulu. Ukhothama nje wayesebukhali futhi engumthombo omkhulu womlando wakwaZulu.
Wayethinta izehlakalo ezazisukela isizwe samaZulu singelutho kuze kuyofika esicongweni saso nalapho sacishe sashabalala khona. Wayazi konke okwenzeka ngenkathi kaShaka. INdlovukazi uLangazana kaGubeshe wayephila ngaphansi kwamakhosi ayisikhombisa, uJama uyisezala, Senzangakhona umnyeni wakhe, uShaka, uDingane, uMpande uCetshwayo amadodana akhe, abazukulu uCetshwayo noDinuzulu.
Izwe lidliwe ngabamhlophe Emva kokunqoba eMaqongqo, uMpande kwafanele afeze isithembiso sakhe emaBhunwini. Kodwa ngaphambi kokubasikela umhlaba mhla ziyisi-5 kuMfumfu ngowe-1839, bema kwelokuthi uMkhandlu weNkosi ugcobe uMpande njengeSilo samabandla onke, yize kwakusazilwe.
Kwakukhona phakathi kwabo aBantwana uNkungu kaSithayo, uMkhanyile noGodolozi kaZivalele, uNkabana, uMpaphe, inxusa uSotobe noMbilini nabanye.