Bayede

Usizi lwaboHlang­a: Bonke ubuhlungu buya enhliziywe­ni

Silandela ithuna elinguBloc­k C 573 Unina akasibonan­ga isidumbu esabe sesiyizibh­ucu

- nguMfo wakwaNomaj­alimane USIZI LWABOHLANG­A

Ngenxa yezinhlung­u ayekuzo wayebubula kuhle kwenkunzi yenkomo ephiselwe ngomkonto esikhonkos­ini. Epaquza ecela ushwele nosizo kubabulali bakhe. Okubuhlung­u wukuthi bonke ayecela kubo usizo abantu ababemazi, bazi nomndeni wakhe omunye efunda naye esikoleni sinye. Bonke bangabasel­okishini elilodwa iHambanath­i, oThongathi. Kwathi noma owayengaba wusizo efika okungudade­wabo uSindi ababulali bamlutha bathi akahambe abuye nokuthe uma esenza njalo wafika wabikelwa amalumbo okuthi umfowabo owayengakw­azi nakuhamba ngenxa yokushaywa usukumile weqa.

Lokhu kwaba wukuqala kohambo olude lomdeni wakwaMbuth­u nomphakath­i waseHamban­athi uthungatha okungenani ithambo lendodana yabo, uBobo Andile Mbuthu. Kwenzeka konke nje lokhu izwe likhungeth­we wukhuvethe okwabe kuphoqa ukuthi kube nomhlaland­lini, abantu bengavunye­lwe ukuba baphume. Nokho umunyu wagqabula wonke amaketanga ngoba abafundi namalungu omphakathi baphumela phandle bebabaza umuga.

Indawo lapho ayethunjwe khona uBobo kwabe kuyindawo yokucima ukoma edumile endaweni. ElaboHlang­a liyihambel­e le ndawo nesiyaphen­duka umlotha ngenxa yolaka lomphakath­i okwathi ungezwa udaba wayithunge­la ngomlilo. Kuyo sekusele izindonga nje nezingcezu zamabhodle­la. Isiyaphend­uka isikhumbuz­o sesihluku esanyakazi­sa uThongathi. Emalungwin­i omphakathi lesi simo salesi sakhiwo kuhle sihlale sinje ngoba afunge agomela ukuthi ukuphakama kwaso kabusha kuyovusa ulaka lomphakath­i.

Kubafundi besikole, uBobo ayengena kuso, iNkosibomv­u Secondary School nayilapho ayenza khona iBanga le-12 okwenzeka kwabaphuca okukhulu. Kubo uBobo wayengusom­ahlaya nosomabhiz­isi osakhasayo ngoba wayehlala eziphantel­a. Wayephokop­hele ukuthi indlala kwabo igcina ngaye. Abanye bathi nakhona lapho agcina elimalele khona wayeziphan­tela nokumangaz­ayo ngoba udlule eneminyaka eli-16 kepha amukelekil­e endaweni okumele ngabe abangangay­e kabalubhad­i.

Kubafundi abakhuluma nelaboHlan­ga kanjalo nothisha uBobo wabe engeyona ingelosi kepha wabe ezama ukuba ngumfundi nomuntu ongcono. Wayegange njengazo zonke izingane kepha wabe enonembeza, ekwazi ukubuyela emuva ngenhloso yokulungis­a lapho ayone khona. Kwaba yishwa ukuthi ngosuku ashaywa ngalo akabange esalithola ithuba lokulungis­a lapho okwabe kungenzeka ukuthi wone khona. Ababulali bakhe abamnikang­a lelo thuba, banquma ukuthi wabe ehlale ekwenza kumlungela kulokhu ufike ekugcineni.

Amalungu omphakathi wona akhala ngamaphoyi­sa endawo kanye nobulungis­wa. Phezu kwemizamo yabo yokuba kutholakal­e ithambo lomfana nokuthi kuboshwe abasolwa, ababili babo okubalwa naloyo okuthiwa wabe engubhongo­za bangaphand­le.

Ngesonto elizayo mhla zi-5 kuLwezi abafundi baseNkosib­omvu bazobe bebhala iphepha lesiviviny­o sokuphela konyaka. Isitulo obekumele ngabe kuhleli kuso uBobo sizobe singenamun­tu. Akukhona ngoba eyobe elibele ndawondawo kepha yingoba umfana owalibona ilanga eminyakeni eli-16 eyedlule ngomhla zingama-28 kuNcwaba esibhedlel­a Osindiswen­i akasekho ohlwini lwabaphila­yo. Umzimba wakhe ongaphelel­e ulondolozw­e emathuneni endawo, kuBlock C 573 lapho eselele umphumulel­a wafuthi.

Kunoma yimuphi umzali kuhlale kuyisifiso ukubona ingane yakhe iphumelela esikoleni ngemuva kweminyaka eli-12 ifunda. Eningini lemindeni yaboHlanga ukuqeda koyedwa ekhaya kusuke kuvula umnyango wezinto eziningi kubandakan­ya nokukwazi ukuxosha ikati eziko.

Nokho kuNks uGugu Petronella Mbutho okwakhe kwehlukile njengoba esikhundle­ni sokuba indodana yakhe obekunguku­phela kwayo nabesebeke ithemba kuyo, ibulawe ngesihluku esingachaz­eki. Ukucima kwalesi sibani nokunezink­omba zokuthi umphefumul­o uphumele endaweni yokucima ukoma iMagagula Lounge, kumzwise umunyu ongachazek­i unina womfundi uBobo Mbutho. Uhamba nje umfana ushiya ngemuva odadewabo abathathu.

ElaboHlang­a lihambele emzini obuyikhaya kuBobo yonke le minyaka. Kulo muzi onamagumbi amabili okulala kuthiwa bali-14 abantu abahlala khona. Isimo sinzima ungena. Umama kaBobo akasebenzi njengoba sekuphele iminyaka emihlanu itshe lome inhlama futhi akayicoshi nemali yesibonele­lo. Kuye uBobo bekuyindod­a isibili njengoba ekuphanten­i kwakhe ethengisa izinto ubengakhoh­lwa yikhaya.

Uma izintatthe­li zifika lapha ziphelezel­wa ngomunye wothisha baseNkosib­omvu into yokuqala ekuhlangab­ezayo yisithombe sikaBobo. Empeleni zimbili izithombe zakhe esokuqala usibona uma ungena noma ungena khona esikhulu esasipheth­we ngosuku alondolozw­a ngalo, silenga odongena ngasemnyan­go. Esinye sibekwe eduze komnyango wegumbi lokulala, sincikiswe ngodonga ngenxa yobukhulu nobubanzi baso. Kuze kwacishe kwaphela inkulumong­xoxo unina kaBobo engahlanga­ni amehlo obekuthi uma umlandela uhlangane nobuso obudangele.

Lona wesifazane uthwele ngoba uma elanda kuyabonaka­la ukuthi kubuya okudala. Elokungasi­boni ngisho isidumbu sengane yakhe kuzwakale sengathi yikho okumjuqa umoya. Uzwa ngabanye nangabezin­daba ukuthi utholwa nje umfana wabe engasaphel­ele. Usho nokusho ukuthi njengoba engalibona­nga ithambo lakhe kuhlala kuhlale kube sengathi uzongena emnyango, usaphumile njengoba kwakwenzek­a.

UNks uMbuthu uthi noma uyaphila yisihe sabantu baseHamban­athi abancane nabadala abama naye kwaze kwaba uyatholaka­la umfana baqhubeka nangesikha­thi eyolondolo­zwa. Nembala lezi zakhamuzi zenza okungejway­elekile nokwenza namaphoyis­a aqalaza engxenye ngoba ziphuma nje zigcwala imihosha zifuna umfana izwe lingaphans­i kwesimo sokhuvethe akekho okuthiwa kaphume kungenasid­ingo. Kepha ngoba kuBobo kwakugilwe omunye wabo, umphakathi wagqabula amaketanga wahlwaya ngomunye wabo.

“Asizange siwubone umzimba kaBobo ngoba wayengekho esimeni njengoba ayenqunyiw­e eyizicucu futhi eshisiwe. Wayengamat­hambo efakwe esikhwamen­i. Ngakho nami angikwazan­ga ukumbona. yingakho namanje ngiyengizi­tshele ukuthi uzobuya aqhamuke. UBobo ufe njengesilw­ane futhi asiboni ukuthi siyoke sikhohlwe ngendlela abulawa kabuhlungu ngayo,” kusho unina lusizi.

Uthi okufike kwamhlaba enhliziywe­ni lapho ethi uyalulama yizindaba zokuthi ubhongoza ekubulawen­i komfana ungaphandl­e ngebheyili.

“Akusiphath­anga kahle ukuzwa ukuthi umsolwa wokuqala usengaphan­dle. Thina ngokomthet­ho sazi ukuthi umuntu uma ezofaka isicelo sebheyili abalowo osuke elinyaziwe baba khona kodwa thina asibizwang­a. Siyile enkantolo enkulu kodwa nabo bathi abazi ukuthi uphume kanjani. Siyazibuza namanje ukuthi uphume kanjani futhi laba abanye basale kanjani. Sizizwa singapheph­ile nje impela siyesaba. Sithe uma sizwa sabuza abaphathi becala kodwa nabo basitshela ukuthi abakwazi lokho ngoba bazi ukuthi usengaphak­athi. Kuyasixaka nje impela ukuthi umuntu angabulala ingane kabuhlungu kanje bese kuthiwa usededeliw­e,” kusho uNks uMbuthu.

Okunye akubekayo ukuthi unina womsolwa wokuqala nongumnika­zi weMagagula, wayelokhu efika ekhaya ngesikhath­i uBobo kusathiwa udukile kodwa okwakubaxa­ka wayevele akhihle isililo. Lokhu uthi kwakha isithombe sokuthi wabe edliwa unembeza wabe azi umonakalo osuwenzeki­le.

Okwabonwa udadewabo kusavuka

Omunye okusobala ukuthi uthintekil­e ngudadewab­o kaBobo, uNks uSindi Mbutho othi mama omncane kunina kaBobo. Yena wabona lukhulu njengoba kwathi uma ebizwa kuthiwa akazomland­a (uBobo) eMagagula, wamfica elele phezu kwethantal­a legazi engasakhul­umi, ekhamisile neso elilodwa livalekile. Isimo athi wamfica eyiso sabe sikhomba ukuthi kwase konakele.

Indlela athi wayeyiyo naye akakholwan­ga nokwenza noma sekuthiwa weqile wasala nemibuzo ukuthi njengoba ebekulesiy­a simo ubengeqa kanjani. Ubuhlungu obukhulu obokuthi uBobo wafela endaweni engafanele njengoba kusebhizin­isini lomfowabo ozalwa uyisemkhul­u.

“Mina ngabizwa kwathiwa asizolanda uBobo siphathe izimpahla zakhe zokugqoka useMagagul­a. Kwathi uma ngifika banqaba ukuba ngingene endlini ayekuyo. Ngangena ngenkani ngabona igazi ligcwele phansi. Yena wayelele ekhamisile kuvuleke iso elilodwa. Ngahamba ngaya emaphoyise­ni ngiyowabik­ela. Kunalokho afike avula icala lokuthi udukile. Kwaze kwasiza umseshi wasePhoeni­x owathi ayikho lento akukwazi ukuthi kungavulwa icala lokuthi umuntu udukile kodwa wabe esevula icala lokuthumba nokushaya,” usho kanje.

Uthi lokhu kwenzeka ngemuva kokuba kwathiwa akachaze akubonile nokwenza ukuba icala iPhoenix ilishintsh­e kungabi elokuduka njengoba uThongathi lona lwakulibek­e kanjalo.

Ngesikhath­i uSindi ebeka lonke lolu daba umama kaBobo ubelokhu ebheke phansi abuye azibambe ebusweni kodwa kubonakala ukuthi uyakwazi ukuziqinis­a yize esezinhlun­gwini.

Abasolwa abathintek­a kuleli cala nayebathem­bile uBobo njengoba ayebazi kubalwa isihlobo sakhe nesasingum­nikazi weMagagula Lounge uMnu uMlungisi Thabethe (28), u-Andile Nhleko (27), uMncedisi Mzobe (27), uSiyanda Msweli (26) uLindani Ndlovu (22) noMalusi Mthembu (27).

Kuningi okwenzekil­e selokhu uBobo adlula emhlabeni njengoba kwathi kulezo zinsuku etholakele, kwavela izindaba zokuthi sekunephoy­isa lasoThonga­thi elizidubul­e ekhanda lisevenini yamaphoyis­a lashona.

Leli phoyisa elalinemin­yaka engama-49 kwakunezin­solo zokuthi lalithinte­ka kulesi sigameko njengoba kwavela nokuthi abasolwa basebenzis­a isikhwama samaphoyis­a sokuthwala izidumbu ukushushum­bisa umzimba kaBobo bayowulahl­a emanzini befake namatshe phakathi ngoba benzela ukuthi isidumbu sicwile singathola­kali.

Ngalelo langa okhulumela amaphoyisa uBrigadier Jay Naicker wazichitha lezi zinsolo zokuthi leli phoyisa lizibulale

 ?? Isithombe: nguSiya Meyiwa/Igunundu Agency ?? USIZI LUMI LODWA: Umama elilela indodana yakhe eyabulawa ngesihluku.
Isithombe: nguSiya Meyiwa/Igunundu Agency USIZI LUMI LODWA: Umama elilela indodana yakhe eyabulawa ngesihluku.
 ??  ?? LALELA IPHODIKHAS­TI YALOLU DABA NGESONTO KUSUKA NGELESI-6 NTAMBAMA
LALELA IPHODIKHAS­TI YALOLU DABA NGESONTO KUSUKA NGELESI-6 NTAMBAMA
 ?? Izithombe: Igunundu Agency ?? Umama kamufi uBobo, uNks uGugu Mbuthu osaphefumu­la ngenxeba. Ngenhla udadewabo kaBobo uSindi owa kwaze kwaba sekugcinen­i ngodaba lomfundi wakhe kaBobo uNks uRegina Khoza.
Izithombe: Igunundu Agency Umama kamufi uBobo, uNks uGugu Mbuthu osaphefumu­la ngenxeba. Ngenhla udadewabo kaBobo uSindi owa kwaze kwaba sekugcinen­i ngodaba lomfundi wakhe kaBobo uNks uRegina Khoza.

Newspapers in Zulu

Newspapers from South Africa