Isililo sabangcwabi
Abangcwabi bakahla ngomthetho Womnyango Wezasekhaya obaphoqa ukuthi baveze izitifiketi zamakhaza uma beyofunela abashonelwe izitifiketi zokufa.
UMnyango Wezasekhaya usukhiphe umqulu ukwazisa izinhlaka mayelana nezinguquko osunazo mayelana nokusebenza kwezinkampani zabangcwabi. Kulo mqulu uthe ngenxa yokuthi ngeke ukwazi ukuguqula umthetho ophoqa abangcwabi ukuba baveze izitifiketi zamakhaza, ezitholakala eMnyangweni Wezempilo, uma beyofuna izitifiketi zokufa, umngcwabi kuzomele abe nencwadi yesikhashana okuyiyo ezochaza ukuthi isidumbu somuntu amufunela isitifiketi sokufa usigcine kuphi.
UMnyango ukhipha lolu lwazi nje kulandela izikhalo zabangcwabi ngalokhu.
Okhulumela inhlangano yabangcwabi kuleli iNational Funeral Practitioners Association of South Africa (NFPASA) uMnu uMuzi Hlengwa, ephawula ngalezi zinguquko, uthe: “Sidumele ngalezi zinguquko ezenziwa uMnyango Wezasekhaya, kahle hle udlala ngathi awusihloniphi nakancane. Ezikhalweni zethu ebezili-14 uyaphendula kwesisodwa nakhona uphendula ngendlela ethandwa yiwo, nalapho sesithi sizovala uMnyango Wezasekhaya izwelonke.”
Uthe isikhalo sabo bekungesilula kakhulu befuna ukuthi singafunwa isitifiketi sokuba namakhaza uma beyofuna izitifiketi zabashonile eMnyangweni Wezasekhaya.
“Akusibona bonke abangcwabi abaphoqelekile ukuba babe namakhaza, futhi awudingi ukuthi ube namakhaza ukuze ube ngumgcwabi. Amakhaza ilapho umzimba uwubeka khona ngesikhathi usalindele ukungcwaba,” usho kanje.
Ephendula ukuthi ngoba uMnyango ukushilo ukuthi bayakuqonda ukuthi akusiyena wonke umuntu ongumngcwabi onamakhaza kepha lokhu kuwukuqinisekisa ukuthi isidumbu sibekwe endaweni efanele, ngabe ikuphi bona abakhala ngakho, uthe: “Besivumelene ukuthi kuzoyekwa kungafunwa ngoba asikho isidingo sakho. Bathi ngoba kukhona umthetho ovelayo, ngenkathi bengakakwazi ukuwususa ezinyangeni eziyisi-6 bazovuma ukuthi abangcwabi ngenkathi befaka isicelo balethe esomnikazi wamakhaza ababeke kuwo izidumbu athe ababanga nayo inkinga. Ngoba savumelana ukuthi umthetho ngeke uguqulwe ngosuku. Lapha esigejana khona ukuthi laba abangenazo izindawo zabo zokugcina izidumbu bazobanikeza incwadi yesikhashana, elethu lithi kungani eyesikhashana ebe engenayo incwadi yemvume yokugcina isidumbu lokhu kusho ukuthi basaqhubeka nokwenza le ncwadi kube umgomo ukuba nayo. Ekubeni isivumelwano sithi ngeke le ncwadi isaphathwa uma usubhalisa isitifiketi,” kusho uHlengwa.
Uqhube wathi bengabangcwabi uMnyango usubahlukanisa phakathi njengoba kuzoba nabangcwabi abanotho abanye bengenalutho.
“Thina asizehlukanisi singabangcwabi siyefana. Kungaba unayo indawo yokugcina isidumbu okungamakhaza noma awunayo. UMnyango Wezasekhaya akuhlangene nawo lokho, awungasehlukanisi phakathi,” usho kanje.
Esitatimendeni esikhishwe yile nhlangano, basabise ngokuvala thaqa amahhovisi woMnyango.
UHlengwa ebuzwa ngalokhu uthe: “Sixoxisene savumelana ngokuthi bazokugudluza bangaphinde bafune lesi sitifiketi kubangcwabi. Asivumelananga ngokwesikhashana. Okubalulekile ukuthi iziphakamiso bezili-14 bona basiphendula kwesisodwa, sithi kuzokwenzekani ngalaba abanye abangcwabi abanezinye izinkinga eziphakanyisiwe njengokuthi uMnyango Wezasekhaya awufuni ukusebenza ngendlela efanayo. Ihlazo nje elikhulu uma uya eMngeni ufike uthole omunye umthetho, nasePinetown uthola okunye eSiphingo nakhona okunye futhi. UMnyango kumele usebenze ngendlela efanayo ngoba uwodwa. Nokuthi thina bangcwabi kumele sinikeze abantu amapasi ethu, kanye neminye imininingwane uma uqala ukuya emahhovisi oMnyango kube sengathi abanayo kanti ikhishwe ibona bayinika thina, ngeke sikumele lokho.”
Uthe okunye okubakhalisayo ukwehliswa kwenyuswa amalungu emindeni eshonelwe uma eyokwenza izitifiketi zokufa ize igcine ingasizakalanga okwenza kube nokubambezeleka kuze kushaye isikhathi sokungcwaba imishwalense ingakayikhokheli. “Umngcwabi usuke esebheke ukuthi uyawubamba umzimba uhlehle umngcwabo noma uyawudedela. Kodwa uma eke wawudedela waqhubeka umngcwabo akabe esayithola leyo mali. Uma eseyobabopha ubukeka njengomuntu ongenalo uzwelo noma kusolwe inkampani ngokungabi nazwelo,” usho kanje.