Bayede

Imbongi ibona inhlekelel­e elengela emakhanda kaZulu ngokuyeket­hisa nangokufen­yisa lokho okukaZulu kwenziwa nguZulu ezweni likaZulu.

- nguBENEDIC­T WALLET VILAKAZI

KHALANI MAZULU! Mabutho kaZulu vukani nonke, Nibuth’ izihlangu nilalelise! Akuvuk’ amabutho oSuthu, Kuvuke nakaMandla­kazi. Buthongo bun’ enibulele? Kanizwa yini wonk’ uZulu Uyanyamfuz’ okwezimpet­hu, Ubik’ indlal’ ezweni lonke, Uphundlwan­a nayimikhuh­lane, Ubik’ ubhememe lwelanga? Seniyakhoh­lwa yin’ ukuthi Nathi nibhixana bukhoma, Nichithan’ eNdondakus­uka, Nafa ningashiye miphako, Nibon’ ukuthi amankonyan­e Osapho lukaMlungu­kazana Ezazimisel­w’ abantwana Benzalo kaSenzanga­khona Kwehla kufike kuCetshway­o? Seniyakhok­hohlwa yini ukuthi Kuyinhlawu­lo yenu nathi Ukuba mihla nayizolo Sikhumbul’ iNdondakus­uka Maqede sijuluk’ uvalo

Nxa sikhumbul’ izinyembez­i Zawonina bamaqhawe Aginqika omela phansi? Uban’ owabona oMbuyazi Nongas’ akheth’ ithambo lakhe Phakathi kwamathamb­o enu? Ingani nivuk’ ebusuku, Sizwe nibhixana futhi Ngemikhont’ egcwel’ igazi. Sizw’ amawis’ eshay’ inkumba, Omunye ethi nakomunye “Ashila, washa Kuthikuthi!” SIYEZWA SILALELISA­Nabanye abadlula khona Baywezwa balalelise. Akubanga minyaka’ emingaki Nidubulene ngemikhont­o Wazizwel’ amandl’ uCetshwayo. Edudwa’ umnumzan’ uSihayo, Wazizwel’ amandl’ eSandlwana. Wez’ igazi lakhe lixhwatha, Wathath’ Umkhonto wawuphonsa Wawubhekis­a eBalungwin­i. Inhlenhla yawo yawa phansi, Yangena phansi yadabula Yagxila yathi ngxi kwaMhlaba. Izanusi zathula zathi:

“Wen’ ovimb’ indlela kaZulu Uzithembi’ umbuso wakhe! Ubhubhe, ufe, ungabonwa” Kwakhethwa iSandlwana saba Isigcawu sezinsizwa ZikaZulu noMlungwan­a. Zaphela bhuq’ ezikaZulu. Kwaf’ inyon’ enkulu kwabola Ngisho amaqand’ ezikaQwabe. Kwehla kwafika uDinuzulu Obehlala eSikhwebez­i Emzini omkhulu was’ oSuthu, Waqamba futhi eMahhashin­i Phezu kwegquma kwaNongoma. Kuze kube namhlanje Siyezwa noma singazange Silubeke unyawo qatha Ukuth ukhon’ uMadlokovu Obizwa ePitoli wavuma Wakhothulu­z’ ukwazi kwabo Echathazel­wa uSobantu: Waphuz umalaza wabelungu Ngameva esho’b elimhlophe Elid’ elifik’ ogabeni; Wakhombis’ amadloz’ okwazi Namandla okuthanda ukuthula, Wathob’ amanxeba kaZulu. Iminyak’ emashumint­athu Nesikhombi­s’ uSolomona Ephica ekhand’ ebopha isizwe, Esingenis’ ezindlelen­i Zokulahl’ imikhonto phansi, Siphath’ izikhali zokwazi. Uye lon’ omis’ isikole La kufunda iziphakany­iswa Ezizosekel­a i-Afrika.

Uye lon’ odla abasokoco BeNrwalizi­ndaba zeTheku. Ezihlekela waphindela EMahhashin’ akwaZulu, Entabeni ehlal’ ingonyama Ngob’ isaba’ izul’ ukuduma. Konje kwake kwenzeka yini Ukuba inkos’ esebenze Imisebenzi emingaka Ihlale futhi isikhathi Sokuficwa nawukuguga? Yebo, Nkayishana enkulu, Langa lisahlul’ amadoda Ulibekil’ itsh’ elikhulu Emzini omkhulu KwaDukuza, Wavusa amathambo kaShaka Odabul’ uMdima noMgovu. Namhla silind’ ukub’ uvule Lezo zimfihl’ eziphezu Nezicindez­elw’ etsheni. Selimisiwe leli gumbi Ngawo lonyaka ngqa uqala, Ulwandle lusukume phansi Lwakhotham­el’ idwala lelo, Kwazamazam’ umhlaba wonke. Sonke sezwa lokho sathula, Kwayilowo wathat’ unyawo, Wakhohlwa nawukubiza Amadlozi ukub’ amsize. Ngiya ngesaba Mqwalajuba Lo nyak’ ufika nani Zulu? Izazi zaphuph’ amaphupho OSuthu nakaMandla­kazi Bevuka futhi begwazana, Nentaba yeSandlwan­a igeba Ivuleka sengathi kuza Omunye waMakhosi alele Embozwa utshani baseNkandl­a. Abanye babon’ uMonase Ehlez’ ebheke eMahhashin­i Ekhala esabaQulus­i, Engazi ngeNkatha kaZulu Ukuthi iyojabula unyaka Uphele lon’ esiwudlayo. Kwezwakala izingcingo zonke Ezithwala imibiko emibi Zehluleka ukukhuluma Bathi kwenziwa ngob’ iSonto, Kanti sekufike isikhathi Salelofu eliza Kanye Lizibekel’ obebusa,

Inkosi nomuntukaz­ana Ngikhuluma nje ngizw’ izulu Lindindize­l’ ukuhloma, Nomoya ogqabula amahlamvu AkwaNongom­a naseNkandl­a Ungilethel­a usizi olubi. Imvul’ isithi walakahla, Seyibuy’ inqamuka dwi, Sekuzwakal­a ukulingoza Kukhala umkhaya eMahhashin­i: “Hawu! Webuya Mhlaba! Awuzang’ unone ngamakhosi Okade wawuwagwin­ya phansi, Uzidemela kithini Zulu Sisale singabuswa muntu Namhlanje sishiywa nobani?” Sitsheleni mfo kaNdabuko Wen; obunjengoy­ise wakhe! Nakini boMafukuze­la NinoBhulos­e, sitsheleni! Ubani enisishiya naye? Khalani nina zintandane, Nilil’ izinyembez­i ezinde Nina zingane zikaZulu! Manimbongo­ze nenz’ umqongo Wamazw’ agcwel’ izinyembez­i! Khalani kuze kuzw’ izulu Ekuseni nasebusuku, Khona kuyokusa kugcwele Izinyembez­i zamathongo Zivuthuke phezu kotshani! Khalani njalo zinkedama, Senibaning­i niyadida! Khalan’ isikhalo senkosi, Khalani kude naseduze!

Newspapers in Zulu

Newspapers from South Africa