Die groot uitdaging vir distriksmunisipaliteite
Die grootste uitdaging waarmee distriksmunisipaliteite te doen kry, is finansies gegewe die beperkte bronne van inkomste waartoe hulle toegang het. So sê Godfrey Louw, voormalige munisipale bestuurder van die Tuinroetedistriksmunisipaliteit (voorheen bekend as die Eden-distriksmunisipaliteit).
Vrae word dikwels gevra oor wat die doel van so 'n munisipaliteit is.
As daar iemand is wat 'n distriksmunisipaliteit soos die palm van sy hand ken, is dit Louw, want hy was van 2008 tot
2017 aan die stuur van sake van die plaaslike distriksmunisipaliteit. Hy het ook uitgebreide ervaring van plaaslike regering.
Louw het by navraag in die algemeen kommentaar gelewer oor die funksionering van distriksmunisipaliteite. Hy het gesê daar moet duidelik onderskei word tussen drie soorte munisipaliteite.
Daar is kategorie A ('n metro byvoorbeeld Kaapstad), kategorie B (plaaslike munisipaliteite soos George en Oudtshoorn) en kategorie C (distriksmunisipaliteite soos Tuinroete).
Die B-munisipaliteite vir die Tuinroetedistriksmunisipaliteit is George, Bitou, Knysna, Mosselbaai, Hessequa, Kannaland en Oudtshoorn.
In die Wes-Kaap is daar vyf distriksmunisipaliteite.
Ingevolge artikel 84 van die Strukturewet het distriksmunisipaliteite bepaalde bevoegdhede en funksies. Dit beteken hulle het 'n wetgewende mandaat.
Die funksies sluit in:
Geïntegreerde ontwikkelingsbeplanning, Munisipale gesondheid soos byvoorbeeld lug- en geraasbeheer,
Brandweerdienste en
Rampbestuur vir die distrik
Louw het benadruk dat elke B-munisipaliteit 'n stadsraad het wat op sy eie funksioneer. Hulle het wetgewende en uitvoerende magte. Voorts 'n administrasie met amptenare wat moet sorg dat besluite uitgevoer word.
Distriksmunisipaliteite soos die Tuinroete het ook 'n raad wat bestaan uit direk verkose lede en lede wat afgevaardig word van die B-munisipaliteite. Distriksmunisipaliteite het ook hul eie administrasie en amptenare.
Begrotings van B-munisipaliteite bestaan uit 'n bedryfsbegroting en 'n kapitaalbegroting. Die bedryfsbegroting word uit byvoorbeeld eiendomsbelasting en dienstegeld soos vir riolerings- en waterdienste gefinansier.
By distriksmunisipaliteite is daar ook twee begrotings. Die groot verskil is dat hulle gefinansier word deur toewysings van die nasionale tesourie.
Distriksmunisipaliteite het geen belastingbasis soos in die geval van B-munisipaliteite nie. Distriksmunisipaliteite kan wel 'n rekening stuur aan iemand vir dienste gelewer soos byvoorbeeld 'n brand geblus. Hulle kan nie soos B-munisipaliteite lenings aangaan nie.
Elke distrikmunisipaliteit moet op 'n gereelde basis, gewoonlik kwartaalliks, verslag doen aan nasionale tesourie oor hoe die toegewysde fondse bestee word. Die provinsiale administrasie, in die geval WesKaap, het ook 'n moniteringsrol.
Uit sy ondervinding oor die jare is die grootste tameletjie, finansies. Aan die een kant is daar dienste wat gelewer moet word, maar aan die ander kant beperkte bronne.
"Distriksmunisipaliteite verrig 'n belangrike rol, maar ongelukkig is finansiering 'n uitdaging sodat hul mandaat effektief uitgevoer kan word.
"In kort kom dit daarop neer dat distriksmunisipaliteite afhanklik is van toewysings van nasionale tesourie."
Op die vraag hoe die toewysings bepaal word het hy gesê 'n bepaalde formule word gebruik.