Grocott's Mail

ISIXHOSA SIYAVUTHA

- DUMISA MPHUPHA

This is an awareness poem about the serious topic which is destroying young and old, alcoholism. The author Akhona Mafani (known as “Bhodl’ingqaka”) of the poem is personalis­ing the Brandy. He says it is given dignified status in traditiona­l ceremonies. He continues to say the traditiona­l drink called “iqhilika” gave way to the “mshovalale” – the brewed beer which kills our communitie­s and makes men to be boys in terms of their behaviour. Brandy, according to the poet, has played a role in our communitie­s decaying and becoming dysfunctio­nal. Traditiona­l home-brewed beer (umqombothi) nowadays has no value if the brandy is not among the drinks offered, he says. He pleads to the ancestors to make him understand the reason.

Mayiphume le Branti

Umbhali: Akhona "Bhodl' ingqaka" Mafani

Ngaphakath­i kweentland­i zakwa Xhosa Sazibhaqa sigqutyelw­e yimiqala Sixhuzul’imikhalang­otywala bomLungu

Isibhongob­hiyane ilishwa leshwangus­ha Esa liteketisa ngegrangqa Tsi! Sizwe sakowethu kudala sanyoluka

Sayingcaml­iswa le Branti Kwangoko sanxil’ingqondo Sayinika isihlalo kwiintlant­i zakowethu Ingena phi? Manyange mandi tyhilelwe inkungu

Kuthi masinga thuli kuba kungoku nje Isidima sendoda sise Brantini Angen’emanz’endlini Aqumb’aqhushumb’amadoda Xa umqombothi ungakhaswa yiBranti

Kwiinkalo ngeenkalo kwimizi jikelele Iintsapho zigudl’udonga Kukusindwa lusizi kuku lahlekelwa Ngamadoda exambulisa­na Ebhiudane ngeentetha de adlane Yile Branti Ngwe nengonyama bengquzula­na Ukunga visisani ahlabane Kuphum’imiphefuml­o Mayiphume le Branti Kumzi wakowethu izis’intlekele

Amadod’ebe xelengel’ikhaya Ngozife’egeqe ngenxa yale Branti Xa kunamhla ngamaxhoba ale Branti Umhla nezolo ihleli ezidyasini nase zinqeni Ibhulukhwe ibisazana nesinqa Ngoku seyi hlal’emahlezeni

Imiz’ikhal’ibhungane Abafazi bathwe’uxanduva lamadoda Ngabula bona azizinja ezife zithwel’ibotyo Athi akuhlawulw­a aduke negama nesitshing­itshane seBranti Abuy’exwebile Mayiphume le Branti

Sasi fudula sinamarhew­u Nomabil’ebanda Sakhotyozw’ingqondo

Kwangoko sazeya iziselo zakwantu Bathi deda qhilika endaweni yomtshov’alale Iingqondo sele zagqwethwa­gqethwa zafun’ubuNtshona

Kwiminyak’ezayo ubhelu lomsele Luzoba yimbali Mayiphume le Branti Ipotyakala­lis’ibhobhile Ibulal’ingqiqo Kulok’amaxheg’ebhodl’elele

Ziziimbong­i zase Mpuma Sithi masi suse le nkunz’edl’ezinye Esel’ikhwela, yakuthi xaka Iphind’izehlele Sikholo ukuhlaba amadlala Sifundise silumkise Nibuye nithi”iyabulel’ilali”

Ngu-Akhona Mafani (Iimbongi zeMpuma)

 ??  ??

Newspapers in English

Newspapers from South Africa