SIMANZONZO ISIMO EMPEMBENI, ERICHARDS BAY
Besaba ukubulawa okuqhubekayo empembeni, erichards Bay
SIMANZONZO isimo empembeni ngaphandle kancane kwasesikhaleni, ngaseRichards Bay, ngenxa yokuqhubeka kwezigameko zokubulawa kwabantu kule ndawo.
Nakuba lokhu kubulawa kwabantu sekunesikhashana, kodwa kakucaci kahle ukuthi yini umnyombo. Kusolakala ukuthi kuhambisana nokushayisana okuqubuke ngemuva kokushintshwa kwekomiti losomabhizinisi bendawo.
Kubikwa ukuthi le ndawo engaphansi kwenkosi udube, isiphenduke 'ujombigazi' ngenxa yalokhu kuchitheka kwegazi.
ILANGA Langesonto lihabule emithonjeni yalo ekule ndawo ukuthi sesinyuke saze safika kwabangu-10 isibalo sabantu asebebulewe kusukela kwashintshwa ikomiti elidala elengamele osomabhizinisi bakuleya ndawo.
Kubikwa ukuthi leli komiti lishintshwa nje, kunentuthuko elindelekile ezolethwa yinkampani yezimayini, irichards Bay Minerals (RBM), kuyo le ndawo okubhekwe ukuba kuhlomule kuyona umphakathi nosomabhizinisi bendawo. Kuyaziwa ukuthi njengoba le nkampani inezimayini ngaphansi kwezindawo zamakhosi ahlukene, itshala imali eningi emiphakathini yalawo makhosi esebenzela ezizweni zawo. Kuthiwa leli komiti elidala elishintshiwe lihlakaziwe ngoba belingawenzi kahle umsebenzi, kwabekwa elisha.
Kuthiwa lokho kube wukuqala kwezinkinga, kubulawa nabantu. Phakathi kwasebebulewe endaweni kubalwa umnu Zibuse Ngwane obeyinduna, umnu Sfiso Mlambo, umnu Sthembiso Nkwanyana, umnu Ntuthuko Dladla, umnu Khaya Ncube, umnu Wiseman Hadebe, umnu Bonginkosi Makhoba nomnu Vusi “Gundane” Mthethwa yena obulawe emasontweni amabili adlule.
Njengamanje sekuboshwe abasolwa ababili ngecala lokubulawa kukamnu Mthethwa, kanti kunezinsolo zokuthi bayathinteka nakwanye amacala okubulawa kwalaba abanye. Ngolwesihlanu leli phephandaba likhulume nabantu abehlukene kule ndawo, abacele ukuba bangadalulwa amagama ukuze baphephe.
Iningi labantu ababulewe kuthiwa belihambisana nokubekwa kwekomiti elisha, kanti abanye bebekulona ikomiti elisha.
“Ikomiti elidala belenza izinto ngendlela engalungile, kwabe sekuthathwa isinqumo sokuba lishintshwe, kubekwe elisha ebelizosebenzisana nomkhandlu wenkosi. Selikhethiwe ikomiti elisha, kube sekuvela izindaba zokuthi kunohlu lwabantu abazobulawa abebehambisana nokushintshwa kwaleli komiti elidala.
"Kuqale ngokuba kudutshulwe umnu Ngwane obeyinduna. Siyasola yena ubulawelwe ukusondelana nenkosi Dube ebizongena esihlalweni sobukhosi. Kulandele usfiso Mlambo obengomunye wabantu abagqugquzele ukuba lishintshwe ikomiti elidala. Kulandele usthembiso Nkwanyana owaphumela obala ngokuthi uyabazi abantu ababulale usfiso.
"Kuthe kungakapheli ngisho isonto, kwadutshulwa usthembiso, kwalandela untuthuko Dladla obengusihlalo wekomiti elisha. Kulandele nabanye, bonke bebulawa ngokudutshulwa. Okubuhlungu wukuthi uyaziwa umuntu owenza lokhu, kodwa ubengaboshwa. Kube sekufika ungqongqoshe wezokuthutha nokuphepha komphakathi Kwazulu-natal, umnu Mxolisi Kaunda ezokhuza lo mhlola.
"Kube sekuthuleka, kwama ukubulawa kwabantu njengoba sekuqale phansi manje. Emasontweni ambalwa edlule kudutshulwe uvusi Mthethwa,” kusho umthombo okuyona le ndawo. Indlela isimo esimuncu ngayo kule ndawo, ILANGA Langesonto lithole ukuthi abanye sebeshiye amakhaya baya ekubhaceni ngoba bebalekela ukubulawa. “Okubi ngalokhu wukuthi inkampani ezoqala umsebenzi wemayini, ayikafiki, kodwa sekufe inqwaba yabantu,” kuqhuba umthombo.
Okhulumela amaphoyisa Kwazulu-natal, ult. Col Thulani Zwane ukuqinisekisile ukuboshwa kwabasolwa ababili, wathi bazovela kusasa ngomsombuluko enkantolo yemantshi eskhaleni. Uthi abasolwa basabhekene necala lokubulala, uphenyo luzoveza ukuthi bayathinteka yini kwamanye amacala okubulala kuleya ndawo.