Uhulumeni ozothatha kuzofanele ubuyise isigwebo sentambo
MHLELI: Amaqembu amakhulu aseyidedelile imiqulu yezethembiso zawo ngazokwenzela abantu uma enqoba. Nawa amanye 'amathiphu' eqenjini eliyonqoba:ukubuyisa isigwebo sentambo; ukulungisa udaba lwamanzi okukhalwa ngawo izwe lonke nsuku zonke; udaba lwenhlansi (ugesi).
Ungqongqoshe wenhlansi uqashwe ngomhla ka-7 kundasa (March) ngonyaka ofile, sekuphela unyaka golokoqo kule nyanga kakubonakali mehluko.
Ukulanda bonke othisha abagcwele egauteng nasempumalanga beyosebenza ngasemakubo, ukukorobha bonke abantu bokufila abagcwele kuleli ngokungemthetho babuyele emakubo.
Ukulungisa lesi simo sokuthi uma kukhona oshonayo noma othatha umhlalaphansi emnyangweni wezemfundo, isikhala sakhe singavalwa ngoba kuthiwa 'kayikho imali' yokumkhokhela. Pho isuke isiholelwa bani lena ebiholwa ngobengaphambili?
Namaphoyisa agada ezikoleni kubanjalo, uma lishenxa emsebenzini kaliqashwa elinye.
Ukuqeda lo mthetho othi umuntu ona-35 akasaqashwa kodwa abantu abashaya lo mthetho bano60 kuya phezulu, bayasebenza bona, abanye selokhu bangena ephalamende ngo-1994 ngisafunda isikole, kakusukeki namanje. Nomengameli WEANCYL ucollen Malatji uke wakhala ngalabo bantu.
Iqembu elizobusa lingabenzi abantu izithutha ezigxaza amathe baze babone.
Ngozibandlela (December) odlule umnu Fikile Mbalula wathi kuyoshaya ukhisimusi inkinga kagesi isiwumlando, washaya wadlula ukhisimusi kwazifanela nje. Uma esebuzwa yizintatheli ngayekushilo, impendulo yathi: “Kangisebenzi kwaeskom mina.”
Kakukhona yini ukwenza abantu izithutha lokho? Kangikholwa ukuthi umuntu olwaziyo usizi lwenhlansi angavotela umuntu okhuluma kanje.
Uhulumeni omusha kuzomele uzame ukuqasha zonke izifundiswa ezihleli emakhaya, noma kube khona ezikutholayo njalo ngenyanga kuze kube umuntu uyaqashwa.
Makubuyiswe izikhungo zokuholela abantu abadala emakhaya, nezigebengu ezibamba izimoto zemali zizobe zingasekho uma lowo hulumeni uyobe unomthetho oqinile. Zazingabanjwa ngani izimoto zemali kusaphethe uhulumeni wamaqadasi? Uhulumeni omusha mawusondele kubantu nasemadiphini. Kusaphethe abelungu kunomuntu owayebizwa ngokuthi umakhizane, wayefika elethe umuthi emadiphini ehamba ngemoto kahulumeni, konke lokho kwaphela, kumele nihlanganise imali nigibeze umuntu ayowulanda, kokunye angawutholi kuthiwa kawukho. Ngeke ukholwe mhleli uma ngingakutshela ukuthi izinkomo lapho engikhona zagcina ukudipha ngomhla ka-3 kuzibandlela ngonyaka odlule. Yini omabhalane bamadiphi bengasaholi kodwa babehola kusaphethe uhulumeni wamadlagusha?