Ilanga

Izothwala kanzima imboni yezezimoto

Uhulumeni kaTrump ufuna ukufaka intela

- SAZI KASIPHO MAJOLA

INGASE igqemeke engeqiwa ntwala imboni yezimoto eNingizimu Afrika emuva kwesimemez­elo sikaMengam­eli wase-United State of America (USA), uMnu Donald Trump, ngeledlule sokuthi umnyango wezomnotho kuleliya lizwe wenza uphenyo mayelana nezimoto ezivela kwamanye amazwe, kanti umbuso wakhe umunyunga indaba yokugaxa intela ka-25% kulezi zimoto.

Ngonyaka odlule imakethe yase-USA yamukele izimoto ezilingani­selwa ku37 000 zisuka eNingizimu Afrika - iyizwe lesibili ukwamukela izimoto ezikhiqizw­e kuleli, ilandela i-United Kingdom (UK) yona eyamukele eziwu-54 400. Ngo2016 leli lithumele izimoto zemali elinganise­lwa ku-R23.5 million e-USA.

Isizinda sakwaFord, esakwaBMW nesakwaVW ezizinze kuleli, yizona ezithumela imikhiqizo yazo e-USA.

Okwamanje, ngenxa ye-African Growth and Opportunit­y Act (AGOA) - eqale ukusebenza ngoNhlaba (May) ka-2000 kusabusa uMnu Bill Clinton e-USA - abakhiqizi bezimoto baseNingiz­imu Afrika kabayikhok­hi intela uma bezithumel­a ezimakethe zakuleliya lizwe, okubenze badla kahle kule minyaka edlule.

Empeleni i-AGOA le ivuselelwe nguMnu Barack Obama ngesikhath­i engumengam­eli wase-USA, izoze iphelelwe yisikhathi ngo-2025.

Nokho uMnu Trump usanda kuyishaya indiva njengoba uhulumeni wakhe wenqabile ukunika iNingimu Afrika ushwele enteleni yensimbi ne-aluminium ethunyelwa yizinkampa­ni zakuleli ezimakethe zase-USA.

Uyibhanqe neChina, yiRussia neIndia ukubala amazwe ambalwa.

Abaphunyuk­ile kule ntela ngamazwe angaphansi kwe-European Union, yiMexico, yiSouth Korea, yi-Australia, yi-Argentina, iBrazil neCanada.

Phambilini izinkampan­i zakuleli zensimbi ne-aluminuim, bezingayik­hokhi le ntela ngenxa ye-AGOA osekunoval­o lokuthi ngeke ivuselelwe ngo-2025 uma kubhekwa indlela uMnu Trump enza ngayo.

Isimemezel­o sentela yezimoto sihlatshwe kakhulu ngamazwe ahwebelana ne-USA. Ongoti bezohwebo bathi kungenzeka ukuthi uMnu Trump wenza lokhu nje, ududula i-USA uyibhekise empini yezohwebo. Cishe wonke amazwe awu-10 angase ashayeke kakhulu ngesenzo sikaMnu Trump anobudlelw­ano bezohwebo obujulile ne-USA.

Amazwe amabili ahamba phambili ngezimoto ezithunyel­wa e-USA, angamalung­u eNorth American Free Trade Agreement (NAFTA), okuyiMexic­o Canada.

ICanada ithumela izimoto eziningi ezithwala abantu e-USA - njengoba nyakenye ithumele ezentengo elinganise­lwa ku-R565.2 billion kanti iMexico ithumela kakhulu ezithwala impahla - ngo-2017 ithumele ezilingani­selwa ku-R66.9 billion.

Abahlaziyi bezohwebo bathi kungenzeka ukuthi ukumenyeze­lwa kwale ntela yezimoto yiqhinga likaMnu Trump lokumpints­hela ekhoneni iCanada neMexico ezingxoxwe­ni phakathi kweUSA neNafta.

“Ngicabanga ukuthi izisebenzi zenu ezisemboni­ni yezimoto nezinkampa­ni zenu ezikuleli lizwe, zizojabula ngokuzokwe­nzeka. Nizobona maduze nje uku- thi yini le engikhulum­a ngayo,” kusho uMnu Trump.

“I-Nafta inamakhand­a aqinile, iMexico neCanada kuthanda ukuba nzima ukubonisan­a nabo,” kusho uMnu Trump. Amanye amazwe alandela iMexico neCanada ngemikhiqi­zo yezimoto ethunyelwa e-USA yiJapan, iGermany neSouth Korea.

Izikhulu zawo womathathu la mazwe zizwakalis­e ukukhathaz­eka ngale ntela efufusayo.

Uhulumeni kaMnu Trump udinga isikhathi esinganges­onto ukuphenya indaba yezimoto ezingena kuleliya lizwe ngaphambi kokuba uthathe isinqumo.

 ??  ?? UMENGAMELI Donald Trump usanda kushaya indiva i-AGOA eshiya ngaphandle iNingizimu Afrika emazweni anikezwe ushwele enteleni.
UMENGAMELI Donald Trump usanda kushaya indiva i-AGOA eshiya ngaphandle iNingizimu Afrika emazweni anikezwe ushwele enteleni.

Newspapers in Zulu

Newspapers from South Africa