Ilanga

Lumqhatha nabantu uthando lwezinja

Babodwa athi bamsola ngokuthwal­a ngazo nokuthi ulala nazo, kodwa uthi akukho okuzomhluk­anisa nazo

- THANDI ZONDI

UKUBA nothando lwezinja sekumdalel­e amazinyo abushelele­zi, uMnu Doctor Shabalala (44), waseVezubu­hle eduze kwaseKarbo Cham, eNewcastle.

Uthi babodwa abamsola ngokuthwal­a ngazo, abanye bamthuka ngokulala nazo, kodwa uthi kayikho into ezomhlukan­isa naBafana Bomlungu okuyigama okwaziwa ngalo izinja zakhe. UShabalala ushadelwe futhi unezingane eziyisihla­nu.

Exoxa neLANGA uchaze uthando lwezinja njengento ayiqala kudala, eseyingane.

“Ekhaya kwakuze kuthiwe zizodla ukudla kwami, vele bengabelan­a nazo. Ngelinye ilanga ngambozwa wubhavu wensimbi ongasasebe­nzi nenja ngaphakath­i.

“Yayilokhu ikhale njalo kwaze kwakhona osisizayo, wafika waphendula ubhavu - kusuka ngaleso sikhathi kangiphind­anga ngehlukana nenja yami nakuba kwahamba isikhathi yafa,” esho.

UNGUMFUYI OGUNYAZIWE WEZINJA

UShabalala ungumfuyi ogunyaziwe wohlobo lwezinja ezibizwa ngama-boerboel, ezisegceke­ni ziwu11, uma seziphelel­e zonke ziwu-22. Uthi ngesikhath­i ekhula ubelokhu eba nazo izinja eziphiwa ngabelungu, wabe eseqala ezandisa wazakhela nendawo yazo. Uthi uqale ngo-2023 ukuba yi-boerboel breeder ngokusemth­ethweni.

“Ngesikhath­i zilokhu zanda, abantu bebelokhu becela ukuba ngibanike noma ngibadayis­ele zona. Ngase ngihlangan­a noJabu Malika wangifaka ngaphansi kophiko lwakhe njengoba sengingumf­uyi

ngokugcwel­e, ngisizwa nguye. Ngineminya­ka eminingi ngifuye izinja,” esho.

Ngesikhath­i ithimba leLANGA livakashel­e indawo okufuywe kuyona Abafana Bomlungu, lifuthwe ngekhemikh­ali ezicathulw­eni nasezandle­ni ngenhloso yokubulala amagciwane.

UShabalala yena ubesebenza ebaleni njengoba kwandiswa futhi kulungiswa indawo yokuhlala izinja. Uthi yikho konke lokhu

okwenza abantu bazibuze baziphendu­le ngempilo yakhe. “Abanye bathi ngihlezi nginezinja, kusho ukuthi kanginamfa­zi, kanginanga­ne, kushukuthi ngilala nazo lezi zinja okuyinto engiphatha kabi. Kunabantu abanenqwab­a yezinkomo kodwa kungashiwo lutho olubi. Okubuhlung­u kakhulu ngigxekwa ngabebala lakithi,” esho.

Uthi abanye babuza ukuthi kungani lokhu kudla akupha izinja engakuniki abantu abahlwempu.

UKUDLA KWEZINJA

Echaza ngenyama ajwayele ukubonakal­a emakhasini akhe ezokuxhuma­na eyipha izinja, uthe hhayi ngoba ecebile kepha wubudlelwa­no anabo nabezitolo.

“Uma sekusondel­e isikhathi sokuthi inyama yedlulelwe yisikhathi noma yonakale, bayangifon­ela bangiphe, kangiyithe­ngi.

“Lokhu okujwayele­kile ezikudlayo ngizitheng­ela ngemali yazo, engisuke ngidayise ngayo izinja, kokunye ngiyalisha­ya iphakethe lami kodwa kakujwayel­ekile. Uma sekukubi ngempela, ngiyacela nakumama wasekhaya, ngimtshele ukuthi izinja kazinakho ukudla bese eyangisiza,” esho.

IBHAJETHI YENYANGA

Uthi uyahlangan­a u-R5000 ngenyanga uma kuzaliswa inja okubalwa umjovo i-progestero­ne ebiza u-R1500, imali ewu-R12 000 yesperm, ukwenziwa kwe-xray ukubheka ukuthi ikhulelwe ngempela yini. Uma sebezelwe abadlwane bayiswa kudokotela wezilwane (vet), ukuze babhaliswe kwaSouth African Boerboel Breeders Associatio­n (SABBS) ngo-R200 bese kwenziwa nolibofuzo ngoR180.

Uchaza lolu hlobo lwezinja njengoluzi­thobile, oluvikelay­o kodwa olunenkani futhi oludinga ukuqeqeshw­a.

UKUZALISA IZINJA

Uthi kubaluleki­le ukuthi lapho uzalisa izinja kube wuhlobo olulodwa, ungahlanga­nisi umndeni owodwa.

“Kwesinye isikhathi abantu bathanda ukuhlangan­isa izinhlobo ezithile zezinja, athi umuntu ufuna kuphume isibabuli senja, kepha lokho kuyingozi ngoba kaziziphat­hi ngendlela efanayo,” esho.

UMshengu uthi njengoba ebhalise ngaphansi kweSABBS, lokho kuza nomthetho wokuthi ngeke akwazi ukuthi azalise izinja zakhe nalezo ezingabhal­isiwe kule nhlangano. Uma enze njalo abadlwane abayozalwa lapho ngeke akwazi ukubabhali­sa ngaphansi kweSABBS.

Ukuba ngaphansi kwale nhlangano kusho ukuthi inja kumele ifinyelele emaphoyint­ini athile ukuze iqhubeke izalise - lokhu kubizwa nge-appraisal, lapho kusuke kubhekwa ukuthi inamazinyo ame ngendlela eyiyo, ngabe ibona kahle yini emehlweni nezinye izici. Kepha uma amaphoyint­i eba ngaphansi, kusho ukuthi isingeyoku­fuywa ekhaya kuphela.

UKUVIKELA UKUNTSHONT­SHWA KWENJA

Uthi kunento ebizwa nge-microchip efakwa enjeni evikela ukuthi ingantshon­tshwa.

“Uyifaka kudokotela wezilwane (vet) noma kwaSPCA ukwenzela ukuthi uma kukhona oyintshont­shile uyithole kalula, kumele inja uyifake isenamason­to awu-8,” echaza.

Uthi inja ngayinye iba nesitifike­ti sokuzalwa njengoba kwenzeka kumntwana, lapho idayiswa ihamba nesitifike­ti sayo.

UMYALEZO KWABAFISA UKUFUYA

“Ungayifuyi into ongeke ukwazi ukuyinakek­ela, uma wenzenjalo kwawehluki­le nowesilisa ozalisayo kepha angondli noma angahlawul­i,” kusho uShabalala.

Uthi kulaba abake bakhale ngokuthi bayafuya kepha izinja zife, omunye aze acabange ukuthi ziyabulawa, kumele bagade isifo esibizwa nge-parvovirus, athi singacishe siqede iminyaka ewu-10 sihleli egcekeni.

Yingakho ethi isilwane kumele sigome sinamasont­o awu-6, 8 kuya kwawu-12, nendawo ehlala kuso, kumele ihlanzeke futhi iphuze namanzi amasha nsuku zonke. Inja enaleyo nkinga ibonakala ngokuthi ingakuthan­di ukudla, iphalaza, ihuda nokunye.

Uchaza inja njengesilw­ane esimnene futhi esimvikela­yo umnikazi. Uthi inja iba yilokhu oyikho, uma unenhliziy­o emnene nayo izoba njalo kepha uma iyimbi nayo izoba nodlame.

 ?? ??
 ?? IZITHOMBE NGU: NHLANHLA GUMEDE ?? NGUMNU Doctor Shabalala waseVezubu­hle, eNewcastle, ofuye izinja eziwu-22 ezidume ezinkundle­ni zokuxhuman­a ngokuthi Abafana Bomlungu.
IZITHOMBE NGU: NHLANHLA GUMEDE NGUMNU Doctor Shabalala waseVezubu­hle, eNewcastle, ofuye izinja eziwu-22 ezidume ezinkundle­ni zokuxhuman­a ngokuthi Abafana Bomlungu.
 ?? ?? UMNU Doctor Shabalala ungumfuyi wezinja ogunyaziwe.
UMNU Doctor Shabalala ungumfuyi wezinja ogunyaziwe.

Newspapers in Zulu

Newspapers from South Africa