Bangu-8m abamnyama abangasebenzi
NJENGOBA bebalelwa ku-9.3 million abantu abangasebenzi kuleli, kulesi sibalo bangu-8 million abamnyama abangasebenzi.
Lokhu kuvezwe nguDkt Pali Lehohla, iStatistician General, izolo evula ingqungquthela ebheka iMfundo ePhakeme eThekwini ehlelwe yinyuvesi yaKwaZulu-Natal.
ULehohla uthe sikhula minyaka yonke isibalo sabantu abangasebenzi iningi labo okuyintsha.
“Kulesi sibalo sabantu abamnyama abangasebenzi, intsha ingu-5 million, iphakathi kweminyaka engu-15 no-34. Baningi abantu abaneziqu abangasebenzi yingakho uthola ukuthi abanye abasayi koqhuba izifundo zabo emanyuvesi,” kusho uLehohla.
Uthe iningi labamnyama ligcina kwa-matric aliqhubekeli phambili.
“Indaba yokuthi ayikho imali yokuqhuba abafundi ngenye yezinto ezenza bagcine kwa-matric. Uma ubheka ezinye izinhlanga abafundi bazo bafinyelela emanyuvesi. Kuyadingeka ukuthi abamnyama bagqugquzele izingane ukuthi ziye emanyuvesi,” kusho uLehohla.
Uthe umkhankaso wabafundi wokuchitha ukunyuswa kwemali yokufunda, i-#FeesMustFall wawufana nowango-1976 wabafundi wokuchitha umbuso wobandlululo.
“Kwakumele uqiniswe lo mkhankaso ngoba baningi abamnyama abangafundi ngoba bengenayo imali. Lo mkhankaso wabhuntsha ngoba awuzange wesekwe ngoba ezinye izinhlanga ziyakwazi ukuyisa izingane emanyuvesi,” kusho uLehohla.
Uthe ocwaningweni abalwenza komasipala abantu babeke phambili inkinga yamanzi, ukungasebenzi nendaba yokuhanjiswa kwendle.
“Indaba yezemfundo ile emsileni, akuyona into abantu abayibeke phambili. Lolu cwaningo lwenziwa kubona bonke omasipala bakuleli. Iningi imali efakwa kwezemfundo kodwa abantu akuyona into abayibeke eqhulwini. Ezweni elifana nelethu kumele ngabe imfundo ibekwa eqhulwini kuba iyona engunombolo 1 ukuze kuliwe nobuphofu,” kusho uLehohla.
Uthe kugxilwe kakhulu emazingeni aphansi emanyuvesi ayinakiwe indaba yakhona.
“Kukhona abajabulela ukuthi bano-matric kuphela, abazimisele ngokudlulela phambili. Abanye kuze kuthiwe uma beqeda u-matric bazophuma bayosebenza ukuze bondle emakhaya. Kumele singacabangi sigcine ku-matric kodwa sicabange kwedlulele kuleli banga ukuze abantu bathuthuke.”
Uthe muhle impela umqulu wokuthuthukisa izwe, iNational Development Plan, inkinga ngukuthi izinto okumele uzifeze azikenzeki.