Akamenywe uShenge kwesenkosi uLuthuli
MHLELI: Sekuyiminyaka isikhungo sokulondoloza amagugu kaLuthuli siba nesifundo ngenkosi u-Albert Luthuli. Ngiyafisa nokho ukwazisa izwe lakithi ikakhululazi intsha cishe engazi lutho ukuthi noMntwana uMangosuthu Buthelezi uyazana nowayengumengameli kaKhongolose.
Ngaphambi kokudlula emhlabeni kukaLuthuli wayehambela izimbizo zesizwe KwaNongoma njengenkosi yesizwe saseMakholweni. Ngale kwalokhu wayefika KwaPhindangene ngisho esevalwe umhlomo. Emini wayelala, avuke ebusuku baxoxe izindaba ezishisa uphondo zomzabalazo wenkululeko wezwe lakithi. Ngenxa yokuthi ukuhamba kwakhe kwasekuqashwe ngelokhozi nguhulumeni wobandlululo, imoto yakhe yayifihlwa egalaji emzini kaShenge.
Ngenkathi uShenge ebhekene nenselelo enzima ekuthatheni ubukhosi, esikhundleni sokuqhubeka nomsebenzi wakhe awufundela wokuba ummeli, uLuthuli wamkhuthaza ukuba abuthathe ubukhosi. Lokhu kwagcizelelwa nanguMnuz Oliver Tambo owathumela uMnuz Cleopas Nsibande ukuba baluleke uShenge ukuba asithathe isikhundla sokuba ngundunankulu kuhulumeni waKwaZulu omdala. Naye uLuthuli wake wabhekana nenselelo yokukhetha phakathi kokuba yinkosi yasemaKholweni nokuba umholi wezombusazwe kepha wakuthatha kokubili.
Abanye abazi ukuthi ngenkathi itshalwa inkosi uLuthuli ubuholi bukaKhongolose obabusekudingisweni bacela uShenge ukuba athule inkulumo yokuyiphelezela. Yilapho wathi uma eqeda uShenge wakhipha ifulegi le-ANC wamboza ibhokisi likaLuthuli. Nangenkathi uLuthuli eseklonyeliswe ngendondo yiNhlangano yoBunye base-Afrika, uKhongolose nomndeni kaLuthuli wacela uShenge ukuba aphelezele umfelokazi kaLuthuli umama uNokukhanya eyokwamukela leyo ndondo eLesotho.
Mude umlando kaShenge ngoLuthuli nomndeni wakhe uyazazi lezi zinto. Nalezi zinkulumo azethula kumbandakanya eyokuvulwa kwetshe, zikhona laphaya eMuseum wakhe uLuthuli. Bekungaba kuhle ngelinye ilanga abahlela lezi zifundo zokuhlonipha uLuthuli bameme uShenge. Bayobe abamqhoshisi futhi abambeki endaweni engamfanele kepha lokho kuyokhombisa ukuvuthwa kwezombusazwe nokunikeza intsha ithuba lokuba yazi zonke izinhlangothi. Isisho sesiLathini sithi “lonke udaba lunezinhlangothi ezingaphezu kwezimbili.”
Kanjalo nodaba lukaLuthuli lunazo lezi zinhlangothi ezihlukene. Akamenywe uShenge azokwethula inkulumo ngoLuthuli. Umuntu owakhombisa ukuvuthwa komqondo ngumbhali owayengumfundisi waseUnited Congreational Church (UCC) owamema uShenge mhla ezokuthula incwadi ayibhale ngoLuthuli.