Izizathu ezifekelisa izinkampani zikahulumeni
OHULUMENI ababuswa ngemigomo yentando yabantu, abenza isiqiniseko sokuthi izakhamizi ikakhulukazi uquqaba lwabantu abampofu, ziyafinyelela kwizidingongqangi zansuku zonke, bazibiza ngamazwe athuthukayo.
Laba ngohulumeni abanakekelayo abanenkolelo yokuthi banikezwe umthwalo ngabavoti, wokulungisa zonke izinkinga nezinselelo ezibhekene nemiphakathi yabo.
Labo hulumeni babamba iqhaza elibonakalayo emikhakheni yonke yempilo, kusuka kwezepolitiki, kwezomnotho, kwezentuthuko kuya kwinhlalakahle yemiphakathi yabo. Nakuba bekholelwa ekuthini ukusebenza kwamabhizinisi azimele kungukhiye wemikhankaso yokukhulisa umnotho nokwakha amathuba emisebenzi, kodwa bayakuqonda ukuthi kungumthwalo wabo benguhulumeni ukuvala izikhala ezisalayo ekusebenzeni komnotho ozimele.
Yingakho besekhaleni lokunikezela ngezinsiza, amathuba nangengqalasizinda emiphakathini yabo, ikakhulukazi leyo edla imbuya ngothi.
Okuqaphelekayo ngohulumeni bamazwe afana neHong Kong, China, Malaysia, Singapore, Indonesia neTaiwan, ahlonishwa emhlabeni jikelele ngeminotho ekhula ngesivinini, wukuthi afolose ngezimboni zikahulumeni emikhankasweni yokuthuthukisa iminotho yawo. Nelakuleli lizihlanganisa nezimiso zamazwe athuthukayo futhi lichitha izimali ezinkulu emizamweni yalo yokuphucula ukusebenza kwezinkampani zoMbuso. Kodwa le mizamo isabukeka ifana nokuthela amanzi emhlane wedada. Zine izizathu ezikhinyabeza ukusebenza kwalezi zinkampani zoMbuso zakuleli.
Ukugxambukela kosopolitiki
Umsebenzi wosopolitiki ekuphathweni kwezinkampani zoMbuso wukumela uhulumeni nokuqinisekisa ukuthi zihlale zisebenza ngokulawulwa yimithetho yezwe futhi zenza ezikuthunywe nguhulumeni nomphakathi. Okwabo wukuzixhasa ngalo lonke usizo lukahulumeni, ukuze zifeze izinhloso zazo.
Ubuthaka bamabhodi
Labo ngongoti emikhakheni ehlukene abajutshelwa ukwelusa ukusebenza kwalezi zinhlaka zikahulumeni. Amalunga ebhodi alindeleke ukuthi akhe imigomo yokusebenza kwalezi zinkampani futhi aqinisekise ukuthi izinhlaka zikahulumeni zisebenza ngokulawulwa yimithetho kahulumeni, imigomo yazo nayizimiso zokuphatha. Lokhu kwenza lezi zinkampani ukuthi zihehe abaphathi abasezingeni eliphezulu, zisebenze ngempumelelo, sixhaswe yimiphakathi, zingaconsi phansi ezimakethe futhi zihlonishwe nayizikhungo ezibolekisa ngezimali.
Ngeshwa elikhulu osopolitiki namalungu ebhodi sebebe ngenkulu imbangela yokufadabala kwezinkampani eziningi zikahulumeni ngokufaka unyawo ekuphathweni kwazo kwansuku zonke. Amahlazo avela kwiKhomishini kaZondo akubeka ngokusobala ukuthi ukwehluleka kwazo kungenxa yokucekelwa phansi ngosopolitiki namalungu ebhodi okunezinhloso zokuzenza zehluleke, ukuze uhulumeni azophoqeke ukunikezela ngazo emabhizinisini abo azimele. Abanye bazicekele phansi ukuze bazicebise bona nemindeni yabo nabangani babo. Sekuyikhathi manje lapho osopolitiki namabhodi kufanele beqhele emisebenzini yokuphatha kwansuku zonke.
Ukunhlanhlatha nokungathembeki kwabaphathi
Amanye ala mabhizinisi adonsa kanzima ngenxa yokuphathwa ngabaphathi abangenamava. Kuthi lapho kunabaphathi abathembisayo, bazithole behlukunyezwa ngosopolitiki namalungu amabhodi anezinhloso ezahlukile. Yingakho namuhla kunohla olude lwezikhulu ezimnyama ezingongoti kwezokuphatha ezingaba yizixazululo ekuphathweni kwezinkampani zoMbuso. Kodwa ezingafuni lutho oluzihlanganisa nohulumeni ngenxa yokuhlukunyezwa. Okwenzeke eminyakeni embalwa edlule, lapho abanye babaphathi bebe mdibi munye nokuqhwagwa koMbuso nenkohlakalo, kungesinye sezigameko ezicekele phansi lezi zinkampani. Uhulumeni kufanele eqasha izikhulu zalezi zinkampani ngokwemfundo namava azo ngaphendle kokubheka ibala noma izinkolelo zepolitiki.
Ubuthuntu bamasu okuziguqula
Ezinye zezinkampani zikahulumeni, okubalwa neSABC, zibangwa nezibi ngenxa yobuthuntu bamasu namaqhinga okuziguqula. Okuqaphelekayo ngala masu namaqhinga wukuthi:
. Ayehluleka ukwenza umehluko phakathi kwezinselelo zokuphatha inkampani kahulumeni nezebhizinisi elizimele. Izinkampani zikahulumeni zakhelwe ukulekelela uhulumeni ngokunikezela ngezidingongqangi ezifinyelela kwizakhamizi, ikakhulukazi imiphakathi empofu, ukuhola imikhankaso yokukhulisa umnotho wezwe, ukwakha amathuba emisebenzi futhi zilindeleke ukuthi zisebenze ngokuzondla ngakwezezimali. Izinkampani ezizimele zona zinehloso eyodwa, okungukwakha inzuzo eningi.
· Abeka eqhulwini ukwenza inzuzo eningi ngaphambi kwezinhloso zikahulumeni nenhlalakahle yabasebenzi. Yingakho egxila ekudilizweni kwabasebenzi, ikakhulukazi emazingeni aphansi, njengendlela yokuphungula izindleko. Isu lokuguqula ukusebenza kwenkampani elizamazisa abasebenzi lisuke selehlulekile ngaphambi kokuthi liqale. Phela isu lokuguqula inkampani lifana nempi, kuthi abasebenzi bafane namasotsha. Kayikho impi engalwa nesitha iphumelele ngamasotsha anganelisekile. Yingakho isu lokuguqula inkampani kufanele liqale ngokwamukelwa nokuxhaswa ngabasebenzi uma lizophumelela.
Uma izinkampani zikahulumeni zingaqaphela la maphuzu amane, nginesiqiniseko sokuthi zingasebenza ngempumelelo futhi zenze omkhulu umehluko emsebenzini kahulumeni yokukhulisa umnotho, wokuthuthukisa imiphakathi nasekufuqeni inqubekelaphambili yesizwe.
Thabani Khumalo, ungoti kwezokuphatha futhi wumumhlaziyi wezepolitiki ozimele