Covid-19 tot dusver ‘hanteerbaar’
Covid-19-sterftes in die Tuinroete neem toe, maar plaaslike begrafnisondernemers met wie George Herald gepraat het, sê die aantal begrafnisse is hanteerbaar.
Die toename in sterftes wat hulle tans ondervind, skryf van die ondernemers toe aan 'n normale wintertyd-tendens wanneer mense wie se immuniteit laag is, sterf weens siektetoestande soos brongitis.
Irene Vermeulen van Olivier & Vermeulenbegrafnisondernemers, sê hulle was stil vanaf Maart toe die inperking begin het, maar in die laaste twee weke het gevalle begin optel. Hulle het agt Covid-19-liggame hanteer by hul tak op Oudtshoorn, 10 by Perks (hul tak op Knysna) en agt in George.
Die George-krematorium ondervind 'n groot toename in verassings, maar dit is hanteerbaar. "Die lykshuise in die omgewing se kapasiteit kan alles tot dusver hanteer. Die krematorium het toestemming om 24 uur te werk met twee skofte personeel indien gevalle so erg sou toeneem, maar tot nou toe het ons soms tot 20:00 en 21:00 gewerk, maar nog nie later nie."
Sy sê daar was in totaal 44 Covid-19verassings oor die laaste vier maande. "As mens 2018/2019 en 2019/2020 vergelyk, was daar 'n toename van 210 oorledenes by ons drie kantore. Die verassingstotale het toegeneem met 214."
"Mense beweeg weg van begrafnisse na verassings. Ons voer gemiddeld 28 begrafnisse per maand uit per kantoor, maar die verassingsyfer het meer geword en staan tans op gemiddeld 83 tussen al die kantore." Johan Compion, bestuurder van munisipale gesondheid en omgewingsdienste by die Garden Route-distriksmunisipaliteit, sê al die sterftes in die Tuinroete word nie noodwendig binne die gebied begrawe nie terwyl sterftes van buite die gebied weer hier begrawe word. Omgewingsgesondheidsbeamptes van die munisipaliteit monitor al die Covid-19begrafnisse, het hy gesê.
'Taak bemoeilik'
Covid-19 bied spesiale uitdagings aan begrafnisondernemers, volgens Unity Aldalgamony, eienaar van Pacaltsdorpbegrafnisdienste. Hulle moet spesiale voorsorg tref en regulasies vereis dat 'n besmette liggaam binne drie dae begrawe word. Dit terwyl van die staatsdepartemente, klinieke en dokters by wie hulle dokumentasie moet verkry, se diens traag is weens die inperking wat gelei het tot verminderde personeel en / of verminderde besigheidsure. Begrafnisondernemers het die ongelukkige ‘agent’ geword wat druk op families moet uitoefen om hulle polisuitbetalings betyds vir die begrafnis te reël.
"Waar uitbetaling nie realiseer nie, begrawe ons die persoon op skuld en hoop om die geld later by die familie te kry. Ons loop dus 'n finansiële risiko deur by die regulasies te hou," sê Aldalgamony.
Volgens Vermeulen bemoeilik "wisselvallige en onduidelike" riglyne hulle taak. "Dit maak ons só deurmekaar. Nie een van die kantore op Oudtshoorn, George of Knysna se riglyne stem ooreen nie. Daar is ook dubbele standaarde in opdragte, soos dat 'n Covid-liggaam nou besigtig mag word en dan moet ons die veiligheidsprotokol breek om die sak waarin die liggaam gehou word, oop te maak daarvoor, maar aan die anderkant word weer gesê dat ons die kis in 'n spesiale omhulsel moet toemaak vir die begrafnis."
Toetsuitslae ná begrafnis
Verder is ondernemers nie altyd seker of hulle 'n Covid-19-geval hanteer nie. Die toetsuitslae word in sekere gevalle bekend nadat die persoon begrawe is en dan is die ondernemer in die spervuur omdat die familie se getalle by die begrafnis beperk moes word. Aldalgamony vertel, "Ons het ses gevalle gehad waar ons ingelig is dat dit Covid-19-liggame kan wees, maar moes ná die begrafnisse uitvind dat hul toetse negatief was.
"Ons personeel word ook in gevaar gestel. Waar iemand tuis sterf, kom ons op die toneel, talle kere sonder om te weet waaraan die persoon oorlede is. In baie gevalle moet ons maar net gesonde verstand gebruik aangesien daar onduidelikheid is oor soveel aspekte van die proses."
Gereelde ontsmetting
Volgens Vermeulen is haar personeel baie versigtig en voortdurend bekommerd. "Ons probeer alles in ons vermoë om hulle te beveilig met beskermende toerusting." Die nodige higiëne-protokol word toegepas en die lykshuis, lykswaens en toerusting word gereeld ontsmet, wat standaardpraktyk is. Covid-19-gevalle word met ekstra sorg hanteer.
Met elke liggaam wat hanteer word, word vooraf vasgestel of die oorledene 'n Covid19-geval is. Alle reëlings word dan sover moontlik per e-pos of telefonies getref, en die families mag die kantoor slegs een keer besoek om blootstelling tot die minimum te beperk.
"In een geval is ons ingelig dat die oorledene negatief is, maar nie lank nadat die liggaam by ons fasiliteite aangekom het nie, het die familie ons in kennis gestel dat dit wel 'n moontlike Covid-19-geval was. Twee van ons personeellede moes toe in kwarantyn gaan vir sewe dae."
'Covid-19 nie die meeste sterftes'
Gert Niehaus van Avbob het verlede Donderdag (30 Julie) gesê hulle is nie buitengewoon besig nie. "Ons hanteer normaalweg tussen 35 en 40 begrafnisse per maand. Ons staan tans vir die maand (Julie) op 43. Ons het 'n paar Covid-19-sterftes hanteer, ongeveer 17 of 18 oor die afgelope twee maande. Daar is dus meer ander sterftes. Ons is nog nie op vol kapasiteit nie en sal nog meer gevalle kan hanteer."
Thembalethu
Max Booi van Booi Funerals in Thembalethu sê hulle het tot dusver gemiddeld tussen 1 en 3 Covid-19begrafnisse per week hanteer. "Dit is dus vir ons hanteerbaar. Ons moet die distriksmunisipaliteit dadelik in kennis stel as ons 'n Covid-19-begrafnis doen. Die datum en tyd van die begrafnis word ook deurgegee. Hulle stuur 'n inspekteur om toe te sien dat ons by die prosedures hou." Volgens Samuel Juba van Burial Assistance Services in Thembalethu het hulle twee weke gelede in een week by agt Covid-19-begrafnisse bygestaan, maar dit was verder stil.