Nuwe rigting vir SA rooivleis
Vroeër vanjaar het van die vernaamste belanghebbendes in die rooivleisbedryf byeengekom om ‘n nuwe rigting vir die Suid-Afrikaanse bedryf te bespreek. Hulle is dit eens: Uitvoer gaan die toekoms bepaal en gehalte bly ononderhandelbaar.
Die toekoms van die SuidAfrikaanse rooivleisbedryf is vroeër vanjaar deur meer as 100 deelnemers, wat die hele rooivleiswaardeketting verteenwoordig, in ’n werksessie bespreek en oordink. Dié werksessie, wat die steun van mnr. Senzeni Zokwana, Minister van Landbou, Bosbou en Visserye, geniet het, is by die hoofkantoor van die Landbounavorsingsraad (LNR) in Hatfield, Pretoria, gehou en is gekoordineer deur mnr. Chris Klopper van Syntagm Research. In sy openingsrede het Senzeni sy steun vir die werksessie herbevestig en ook sy steun toegesê aan die bedryf se pogings om ’n beter pad vorentoe te vind. “Die Regering sal die inisiatiewe ondersteun waarmee die bedryf, in vennootskap met die departement, vorendag kom.”
Hy het verwys na die Regering se onlangse hulp aan die veebedryf om uitvoerprotokolle te bekom om die uitvoermark na China oop te maak.
Die minister was opgewonde oor die potensiële bydraes van die rooivleisbedryf tot uitvoer, wat tot ’n beter handelsbalans sal lei. Hy het beklemtoon dat die toekoms alle belanghebbendes, ook die kommunale boere, moet insluit. “Die doelwitte van Operasie Phakisa en dié van die werksessie stem baie ooreen.”
“’n Inkomende gety lig alle bote op”, was die tema van die voorlegging van dr. Michael Bradfield, ’n lid van die taakspan. “Die internasionale rooivleisbedryf is baie mededingend en net ’n ‘Span Suid- Afrika’-benadering sal werk as ons internasionaal wil meeding.”
By Gullfoods, die wêreld se grootste handelskou wat jaarliks in Doebai plaasvind, het lande, soos Amerika, Australië, Ierland en selfs Egipte, ’n “span”-benadering om gesamentlik hul rooivleisbedryf te bemark.
“Dit sal ’n hartseerdag wees as die bedryf nie kan saamwerk tot voordeel van die hele waardeketting nie. Dit is tyd dat die bedryf eienaarskap aanvaar pleks daarvan om voortdurend na die Regering te kyk vir finansiering.”
Prof. Norman Maiwashe, hoof van die LNR se Instituut vir Diereproduksie, het die Vleisbeesgenomikaprojek (BGP) gebruik as ’n voorbeeld van hoe die bedryf en die Regering suksesvol saamgewerk het. “Die rooivleisbedryf kan voordeel trek deur ’n soortgelyke model te volg.”
SUKSESVERHAAL IN AUSTRALIË
Mnr. Don Heatley, voormalige voorsitter van Meat and Livestock Australia (MLA), het die MLA gebruik as ’ n voorbeeld van wat bereik kan word as ’n bedryf saamwerk en homself finansier.
Twintig jaar gelede was die Australiese verbruiker besig om vertroue in produkte te verloor wat ’n goeie eet-ervaring betref.
“Sappigheid, smaak en dieregesond- heidskwessies was ernstige redes tot kommer vir plaaslike en internasionale verbruikers.”
Soos in alle bedrywe was aansienlike finansiering nodig om die bedryf te laat vorder. In Australië word ’n transaksieheffing deur alle deelnemers in die waardeketting betaal elke keer as eienaarskap verander. Die heffing is tans vyf Australiese dollar (sowat R50) per transaksie vir beesvleis, en 2% van die verkoopprys vir skaapvleis. Só is meer as A$120 miljoen per jaar ingesamel, waarvan A$90 miljoen jaarliks vir navorsing en bemarking aangewend word. Die navorsingskomponent word op ’n dollar-vir-dollar-grondslag deur die Australiese regering gefinansier.
“Sonder geld sal die bedryf bloot stagneer. Vir elke dollar wat belê word, is die beleggingsopbrengs sowat vyf dollar.”
Don het ook gesê dat die MLA só saamgestel is dat dit onafhanklik van die onderskeie waardekettinglede se verteenwoordigende forums is. “Moet nooit die politiek van bedryfsliggame met besigheid meng nie,” het hy benadruk.
“Skep ’n private, goed gefinansierde, resultaatgedrewe liggaam en stel die beste kommersieel-georiënteerde mense aan om daarvoor te werk.”
Die bedryfsliggame speel ’n belangrike oorsigrol en was betrokke by die opstel van doelwitte en verlangde resultate.
In sy tyd by die MLA het Don toesig gehou oor die implementering van ’n nasionale naspeurbaarheidstelsel, ’n voedselversekering-gesondheidstelsel en die totstandkoming van Meat Standards Australia (MSA), ’n gehalteversekeringstelsel. Hy het verskeie kere gesê dat hy nie die Suid-Afrikaanse bedryf wil voorsê wat om te doen nie, maar bloot vertel oor
sy eie ervaring en hoe hy daarin geslaag het om die Australiese rooivleisbedryf te help om internasionaal van heel onder tot heel bo te laat vorder
‘PLAN EN FINANSIERING NODIG’
Dr. John Purchase, uitvoerende hoof van Agbiz, het die belangrikheid van ’n totale waardeketting-benadering uitgelig. “In wese ding waardekettings oor lande en vastelande heen in oop, mededingende stelsels teen mekaar mee om voedselsekerheid te verskaf. As jy wil meeding, het jy ’n plan en finansiering nodig.”
John het ook verduidelik dat die uitvoervolumes van beesvleis (bevrore en vars/ verkoel) aansienlik toegeneem het: van 15 000 ton in 2012 tot byna 40 000 ton verlede jaar. Die waarde van beesvleisuitvoer het in dieselfde tydperk van sowat R300 miljoen tot byna R2,5 miljard gestyg. Dit dui op die verbeterde mededingendheid van die bedryf en hou goeie vooruitsigte in vir verbeterde marktoegang en inklusiewe groei.
“Die sleuteluitdaging sal wees om oorkoepelende samewerking en ’ n ‘ hele sektor’-benadering te kry. Dit moet gedoen word vir die bedryf om vorentoe te beweeg. Die klem moet ook op die verbruiker val. Suid-Afrika het ’n gesonde, robuuste bedryf met meer potensiaal as wat tans benut word. Die geleenthede is ’n groeiende bevolking, veranderende verbruikersbestedingspatrone en nuwe markte, veral in Afrika en die Ooste.”
HEFFING NODIG OM MEE TE DING
Mnr. Dave Osborne van Queenstown is die voorste varkprodusent in Suid-Afrika. Hy het daarop gewys dat die verbruik per kop van bees-, pluimvee-, skaap- en varkvleis die afgelope vyf jaar grootliks dieselfde gebly het. Diestatutêreheffingopvarkvleisis0,5% van die jaarlikse omset van R4,7 miljard. Hy het dit vergelyk met die rooivleisbe- dryf wat ’ n jaarlikse omset van digby R30 miljard het, maar ’n statutêre heffing van slegs 0,09% het. “Die beesvleisbedryf het ’n heffing van minstens R47 per dier nodig om met ander bedrywe mee te ding. Dit geld ook skape en bokke.”
Dave meen die varkvleisbedryf is baie meer gevorderd wat sy strukture vir bioveiligheid en naspeurbaarheid betref, en sê die bedryf se nasionale gehalteversekeringskema word wyd gebruik.
BESIN OOR SIEKTEPROBLEME
Prof. Johan Willemse, ’n ekonoom verbonde aan die Universiteit van die Vrystaat en konsultant by Agrimark Consultants, meen die rooivleisbedryf het toegelaat dat sy produk ’n kommoditeit geword het wat op grond van prys met ander proteïene meeding.
“Die huidige klassifikasiestelsel gee aan verbruikers min leiding wat eetgehalte betref.”
Hy sê ook die huidige bedryfstrukture moet herdink en herontwerp word.
“’n Duidelike strategie vir die toekoms is nodig.
“Beesvleisuitvoer stabiliseer die SuidAfrikaanse mark, maar ons moet ernstig besin oor ons eie struikelblokke met siektes. Ons moet ook ’n vrywillige naspeuringstelsel oorweeg om die plaaslike mark en toekomstige uitvoer te beveilig.”
’n Gedifferensieerde produk, ’n skoon, “groen” en veilige beeld en toegang tot premiemarkte is nou nodig, het hy gesê.
Dr. Shadrack Moephuli, uitvoerende hoof van die LNR, het gesê die LNR is gereed en in staat om saam met die lewendehawebedryf te werk om versnelde groei te bewerkstellig binne die raamwerk van groter deelname van die kommunale boer in ’n geïntegreerde waardeketting.
Hy het herhaal dat die LNR se Intergisstelsel ontwerp is om ’n sentrale rol te speel in die inwerkingstelling van die nasionale identifikasie-en-naspeurbaar- heidstelsel. “Die LNR is daartoe verbind om navorsing en tegniese ondersteuningsvermoë te ontwikkel om aan die vereistes van die lewendehawebedryf te voldoen.”
LEIERSKAP NODIG
Laastens, in terugvoering verskaf deur die groep moderators en opgesom deur mnr. Thys Meyer, ’n vleisbeesboer, sakeman en programdirekteur van die dag, was daar oorweldigende steun van die deelnemers vir ’n beter finansieringsmodel wat die vleisbeesbedryf in staat sal stel om mee te ding met ander bedrywe, en dit vir Suid-Afrika moontlik sal maak om internasionaal mededingend te wees.
Dit was duidelik dat daar oorweldigende steun was vir die strategiese proses om voort te gaan. Al wat nodig is, is leierskap, ’n duidelike visie en ’n strategie om dit toe te pas.