Stuit die stortvloed onvrugbare ramme
Die aankoop van ongetoetste of halfgetoetste ramme, asook die besmetting met Brucella ovis in meer as die helfte van kommersiële kuddes in dele van Suid-Afrika, raak nou katastrofies.
Skaapboere is al herhaaldelik gewaarsku dat getoetste ramme die belangrikste skakel in presisie veeboerdery is. Tog gaan sekere boere voort met die praktyk om ongetoetste ramme aan te koop en boonop heeljaar in teeltroppe te hou. Die gevaarligte flikker gevolglik oor die lewenskragtigheid van ramme se saad.
As veearts wat veral reproduksiewerk in ’n groot deel van die ekstensiewe skaapboerdery gebied van die Noord-Kaap en die suide van Namibië doen, is dit kommerwekkend dat meer as 50% van die ramme in ’n radius van sowat 400 km om Upington met Brucella ovis besmet is.
Die praktyk om ramme heeljaar inteeltroppe te hou, verbloem vrugbaarheid skwessies by ramme en ooie. Dit skep terselfdertyd ’n paradys vir geslagsiektes, soos Brucella ovis en peestersiekte.
Sekere saadontleders in die bedryf reik vrugbaarheid sertifikate uitsonder om die belangrikste toets te doen: saad morfologie, of die lewenskragtigheid van ramme se sperma. Dit is die enigste manier om te weet of die ram se saad wel tot by die vroulike eiersel kan deurdring.
Die toets word nie gereeld gedoen nie. Derhalwe word groot getalle ramme met swak saad jaarliks bemark.
Die gevolglike verlies aan nageslag het ’n uiters nadelige uitwerking op die boer se inkomste en die vordering van die nasionale kudde.
Die krisis oor ramvrugbaarheid sou oornag reggestel kon word as elke ram- koper ag slaan op die saadprofiel van die ram wat hy in die oog het.
BRUCELLA OVIS
Elke kommersiële skaapboer moet sy kudde vir Brucella ovis toets. Die eerste siftingstoets is ’n bloedtoets waarvolgens positief getoetste diere voor die voet geslag word.
Dit moet ná drie of vier weke met ’n bloed- en saadtoets by die oorblywende diere opgevolg word. Dit is om die besmette diere wat tydens die inkubasietydperk negatief getoets het, te identifiseer voordat hulle die gesonde diere aansteek.
Met die saadtoets word die enkele draers waarvan die bloedtoets nooit ’n positiewe uitslag toon nie, uitgeskakel. Dit sal ook die voerkraalramme, wat weens dergelike infeksies steriel is, uitwys. Gemiddeld 20% van die ramme uit voerkrale ondervind bybal-infeksie. Die voorkoms van hul saadmorfologie en lewende saad is laer as 85% en word progressief laer. As die infeksie nie betyds behandel word nie, sal dit in die meeste gevalle tot algehele steriliteit lei.
Veeartse en belanghebbendes in die veebedryf moet meer klem op immuniteit teen Brucella ovis lê. Daar word aanbeveel dat alle ramme met die Rev 1-entstof ingeënt word. Aangesien daar ’n groot besmetting in kommersiële kuddes is, moet die immunisering van ramme gekontroleer word. Die sekerste toets is ’n bloedtoets twee tot vier maande nadat die ramme ingeënt is. Dit sal wys of die ram vroeg in sy lewe teenliggaampies teen Brucella melitenses (die entstofstam) gehad het.
DOEN DÍT
Hoe weet ’n koper die saadprent wat op die sertifikaat aangedui word, pas by die ram wat hy of sy koop?
Die beesbedryf pas die praktyk van permanente identifikasie al dekades lank toe, soos brandmerke en selfs DNS-monsters van die waardevolle diere. Soortgelyke hulpmiddels, soos peuterbestande oorplaatjies met ’n unieke reeksnommer, is ook vir kleinvee beskikbaar.
Selfs volledig ingeënte ramme wat in Brucellea ovis- besmette kuddes geplaas word, moet op minstens driejarige ouderdom ’n opvolginenting kry omdat die Rev 1-entstof nie lewenslange immuniteit bied nie. Entstof meng nie langdurig in met die toetsresultate, soos altyd gevrees is nie. Opvolginentings van volwasse ramme word aanbeveel as reddingsboei vir kommersiële kuddes wat positief vir Brucella ovis toets. Die ideaal is egter steeds om skoon te kom.
Die uitvoer van dieremateriaal na lande waar die standaarde van die Europese Unie van krag is, vereis ’n negatiewe serologiese toets vir Brucella melitensis. Wees dus versigtig vir Rev 1-inentings binne ses tot tien maande voor uitvoer, na gelang van die ram se ouderdom.