Rond speenkalwers só op weiding af
Die uitgroei ( backgrounding) en afronding van speenkalwers op weiding maak net sin as die koste per kilogram gewigstoename betekenisvol laer is as in ’n plaasvoerkraal. Hier’s raad.
Dit is voor die hand liggend dat die mielieprys ’n groot invloed het wanneer die boer moet besluit of dit aantrekliker is om speenkalwers op weiding of in ’n voerkraal markgereed te kry. Met ’n hoë mielieprys is die weidingsopsie aantrekliker, en andersom. As ’n mens volgens ’n mielieprys van R2 000 per ton werk (Oktober vanjaar), beloop die voerkoste ongeveer R13 tot R14 per kg gewigstoename met die Voermol SB100stelsel in ’n plaasvoerkraal.
Weidingsgehalte en -hoeveelheid is ook bepalend. Die beginsel is dat kalwers hoofsaaklik op die weiding moet groei met so min moontlik byvoeding. Hoe beter die gehalte van die weiding is, hoe beter sal kalwers groei en hoe laer sal die koste wees.
GOEIE SOMERVELD
Veldbestuurstelsels het ’n groot invloed op veldproduksie en -gehalte.
’n Praktyk wat sonder twyfel veldproduksie en -samestelling en diereproduksie verbeter, is die toepassing van ’n groeityd se rus elke tweede of derde jaar. ’n Groeityd se rus laat plante rus én herstel danksy die opbou van wortelreserwes. J. Kemp et al. (1994) het bevind dat die produksie van rooigras in suurveldgebiede met 170% verbeter het ná ’n groeityd se rus vergeleke met rooigras wat in die vorige groeityd normaal bewei is. In soetveldgebiede in die somerreëngebiede kan dit selfs nodig wees om veld twee agtereenvolgende groeitye te laat rus om groeikragtigheid en produksie te verbeter.
Verskeie praktykstudies het bewys dat ’n veebelading wat in ooreenstemming is met die produksievermoë van veld, die hoogste wins per hektaar lewer. Oorbeweiding kan op kort termyn voordele inhou, maar op langer termyn het dit rampspoedige finansiële gevolge. ’n Konserwatiewe veelading en goeie veldbestuur verminder ook droogterisiko.
Die gehalte van suurgrasveld in hoëreënvalgebiede is vir vier of hoogstens vyf maande voldoende om kalwers uit te groei. Die gehalte van gebrande suurgrasveld in hoëreënvalgebiede is aansienlik beter as “ou” veld.
In ’n studie in die distrik Amersfoort is groei van 1,265 kg/dag by speenkalwers ( long weaners) met ’n begingewig van so- wat 265 kg oor 98 dae verkry op somerveld wat gebrand het. In dié studie is 70 kg lewende gewig per hektaar behaal met ’n veebelading van 1 speenkalf op 1,7 ha. Teen huidige pryse beloop die lekkoste R3,50 per kilogram gewigstoename.
Die drieblok-veldbestuurstelsel is toegepas waar een derde van die veld ’n groeityd lank gerus het. Dit wil sê ’n kamp (of kampe in die bepaalde blok) word elke derde jaar gespaar. As daar surplusmateriaal aan die einde van die winter oor is, word die spesifieke kamp of kampe in die blok in die lente gebrand volgens die normale voorskrifte en beste praktyke vir beheerde brande. In dié stelsel word brand dus voorafgegaan deur ’n groeityd se rus.
Op soet- en gemengde veld in die sentrale en westelike gebiede van Suid-Afrika is die situasie heeltemal anders. Brand is nie nodig om veldgehalte te verbeter nie. Trouens, brand benadeel produksie in so ’n mate dat veld agteruitgaan. (Lees ook die artikel “Werk versigtig met gebrande veld” op bl. 60.)
Die veldgehalte in hierdie gebiede is vir langer tye beter en bereik nie vir sulke kort tydperke ’n hoogtepunt soos in die geval van suurgrasveld nie. Goeie diereproduksie word vir langer tye verkry. Na gelang van die veldsamestelling en groeikrag kan kalwers vir 8-10 maande van die jaar gewig optel.
In dié gebiede kan dit selfs nodig wees om veld vir twee agtereenvolgende groeitye te spaar. Veldbestuurspraktyke om veldgehalte en -produksie te verhoog, het groot waarde en is meetbaar by jong, groeiende kalwers.
Aanvullende voeding in die vorm van lekke moet slegs die voedingstekorte in die weiding aanvul en die koste daarvan moet so laag moontlik wees. ’n Belangrike riglyn is dat die lek nie grasinname moet verplaas nie, maar dit eerder moet stimuleer omdat gras die goedkoopste bron van voedingstowwe is.
Waak teen te veel mieliemeel in die lek,
want baie mielies vervang grasinname en verander die mikrobes in die grootpens (en dus die verteringsproses). ’n Tipiese simptoom waar te veel mieliemeel gevoer word, is kalwers wat by die lekbakke lê en nie aktief wei nie. Voermol Supermol (reg.nr. V7267, Wet 36 van 1947) word algemeen as aanvulling op goeie somerveld gebruik. In ’n onafhanklike studie het ligte kalwers (sowat 200 kg) met Supermol teen 1,056 kg/dag gegroei, teenoor ’n kontrole van 0,595 kg/dag.
AANGEPLANTE WEIDINGS
Op aangeplante, meerjarige droëlandweiding wat goed aangepas is in ’n spesifieke gebied, soos oulands-, smutsvinger-, borseltjie-en witbuffelgras, kan kalwers 1 kg en selfs meer per dag groei. Die beste resultate word in die somer op groen, groeiende weiding verkry, maar die gehalte daal in die laat herfs en winter in so ’n mate dat kalfgroei stagneer.
Eenjarige voersorghum het ’n hoë produksie en drakrag, maar die gehalte neem af namate die plante uitgroei. Met genoeg reën en ’n warm klimaat, soos tipies in die midsomer, groei voersorghum gewoonlik “onder die kalwers uit” en die voedingswaarde neem vinnig af (en dus die kalwers se groei). Wees bedag op kultivars met ’n hoë risiko vir blousuurvergiftiging.
Besproeide weiding word toenemend gebruik om kalwers te laat uitgroei, en daar is ’n wye verskeidenheid meerjarige en eenjarige weidingsgewasse. Die meeste van hierdie gewasse is koelweergewasse, soos meerjarige grasklawer en eenjarige groenvoer.
In optimale toestande kan 1 500 kg tot 1 700 kg lewende gewig per ha geproduseer word. ’n Groot voordeel van dié weiding is dat dit voer van goeie gehalte in die herfs, winter en lente verskaf. Die regte kultivarkeuse is belangrik vir ’n egalige voervloei deur die groeityd.
Die tipe weiding en/of kultivar moet genoeg ruvesel verskaf om laksering te beperk, wat ’n algemene probleem op groenvoerweiding is. Die byvoeding van droë ruvoer is ’n goeie praktyk. Die regte lek met die nodige medikamente kan ook die probleem verminder. Die lek moet geen ureum of nie-proteïenstikstof (NPN) bevat nie omdat die bemeste weiding genoeg NPN voorsien. Die lek moet ook die nodige minerale, spoorminerale en melasse bevat.
Voermol Molovite (V7266) is ontwikkel om voedingstekorte op bemeste, aangeplante weiding aan te vul. In ontwikkelingsproewe het kalwers 1,23 kg/dag gegroei, teenoor 0,758 kg/dag met ’n fosfaatlek. In hierdie studie het die lekkoste R3,40 per kg gewigstoename beloop.
OESRESTE
Sojaboon- en mielie-oesreste is laekosteweiding en goeie voerbronne vir die uitgroei van speenkalwers. Die beweiding van oesreste is baie kostedoeltreffender as om dit te baal.
Die voedingswaarde van die weiding is aansienlik beter as gebaalde reste, wat hoogstens vir onderhoud genoeg is. Vee benut die fyner komponente van resteweiding en vreet hoofsaaklik graan, kopblare en fyner blaarmateriaal.
Die drakrag van mielieresteweiding word bepaal deur faktore wat opbrengs beïnvloed, soos klimaat, plantestand en graanopbrengs. Die drakragriglyn is 0,8 tot 1,4 grootvee-eenhede (GVE) per ha vir ’n weitydperk van 90-120 dae. Dit kom neer op 1,6 tot 2,8 kalwers per ha.
Die energiewaarde van vars gestroopte mielielande is hoog, veral waar ’n taam- like hoeveelheid graan vermors is, maar die proteïeninhoud is laag. Navorsing toon dat droë speenkalwers van goeie gehalte oor ’n weitydperk van 60 dae met Voermol Landelek (V15414) tot 1,2 kg per dag op mieliereste gegroei het. Die lekkoste was R4 per kg gewigstoename.
GENE BELANGRIK
Die genetiese vermoë van kalwers word in die meeste gevalle oor die hoof gesien omdat boere nie ’n premie vir goeie kalwers ontvang nie. Goeie kalwers is egter belangrik. In veldproewe was die verskil tussen die swakste en beste groeier tot 133%. Die koste per kilogram gewigstoename sal aansienlik laer wees by die kalwers wat beter groei.
Dié tipe kalf is nog belangriker waar kalwers tot met slagtyd op weiding afgerond word. Dit het ’n regstreekse invloed op winsgewendheid. Waar boere kalwers op weiding afrond, moet boere voorrang gee aan vroegryp-tipes wat vinniger gereed is om geslag te word.
In baie gevalle is die tydperk op die weiding (byvoorbeeld op somerweidings en net voor die winter) net te kort om ’n klas A2-dier te behaal. Die waarde van klas A0 of klas A1 is aansienlik laer. Die uitwerking hiervan is duidelik te sien in die resultate van ’n studie wat met kalwers van dieselfde koeie, maar van verskillende tipes bulle, gedoen is ( TABEL ).
Die verskil tussen die vroegryp-veldtipe en die laatryp-tipe is dus R819 per os in presies dieselfde toestande.
Bogenoemde resultate wys wat tipies gebeur met kalwers wat op weiding afgerond word. Die doelwit moet wees om die uitslagpersentasie en gradering te verbeter. Finale afronding in ’n plaasvoerkraal vir sowat ses weke sal die resultate betekenisvol verbeter, veral met ’n lae mielieprys en hoë vleispryse.
Vir goeie resultate op weiding moet bekende bestuurspraktyke, soos voorkomende siekte- en parasietbekamping en die gebruik van die regte tipe oorinplantaat, ook gedoen word.