MAAK GELD UIT HALFEDELSTENE
Vir grondeienaars wat hulle nie deur ’n swetterjoel regulasies laat afskrik nie, kan die mark vir gekleurde edelstene ’n goeie wins in die sak bring.
Suid-Afrika se mynbousektor vir halfedelgesteentes is een van die grootste bydraers tot die wêreldmark vir gekleurde edelgesteentes. Só sê me. Rowena Hay, senior omgewingswetenskaplike van die konsultasiegroep Umvoto Africa. Net ander lande in die Suidelike Halfrond – soos Brasilië en Australië – kan by ons kers vashou.
Die kuns van die sny, polering en gravering van edelstene in Suidoos- Asië en die groot wêreldmark vir krale, juweliersware en gesteentes in stedelike gebiede (soos groot, gepoleerde blokke wat parke en geboue versier) is al dekades lank ’n bonus vir die Suid- Afrikaanse handel in kwarts, tieroog en jaspis.
Klein myne, meestal van die “put- ensloot”- soort, het oral in die streek opgeskiet. Hierdie myne word meestal bedryf deur boere of kleinsake-ondernemers. Die myners kan met ’n omgewingsbestuursplan en - impakstudie formeel om ’ n lisensie by die Departement van Minerale Hulpbronne en Omgewingsake aansoek doen.
Die staat besit sedert 1 Mei 2004 alle mineraalregte, maar enige derde party kan kragtens die Wet op die Ontwikkeling van Mineraal- en Petroleumhulpbronne, wat toe in werking getree het, aansoek doen om nuwe orde-regte of mynregte vir mineraalregte wat voorheen in private besit was, verduidelik Rowena.
Die omgewingsimpakstudie vereis kennis van die Wet op Nasionale Omgewingsbestuur, asook die Wet op Nasionale Om gewingsbestuur: Biodiversiteit en die Nasionale Waterwet. ’ n Mynbouwerksprogram moet opgestel word, met die nodige maatreëls vir die vermindering van nadelige gevolge vir die omgewing. Plaaslike gemeenskappe se sosiaal-ekonomiese en kulturele omstandighede moet ook verbeter word.
Voorts vereis die proses kennis van geologie, hidro-geologie, erfenis- en omgewingswetgewing en botanie, asook vaardigheid in geografiese inligtingstelsels (GIS), sodat alles in ’ n bondige en leesbare verslag voorgelê kan word.
’ n Myner se verbintenis tot rehabilitasie is hoog op die twee departemente se voor- ranglys. Die grondoppervlak moet ook tot sy oorspronklike toestand herstel word. Dit is normaalweg landbougrond vir vee of gewasse (as daarop geboer word) of natuurlike plantegroei. ’ n Volledige rehabilitasieplan moet as deel van die omgewingsbestuursplan ingedien word.
’n Kosteberaming van die rehabilitasieplan deur ’n onafhanklike kontrakteur word ook vereis. Dít moet in ’n rekening van die Departement van Minerale Hulpbronne inbetaal word, of deur ’n bank gewaarborg word.
Die kostedoeltreffendste opsie is dat ’ n mynmaatskappy die rehabilitasie doen omdat so ’n maatskappy reeds al die masjinerie en werkers op die perseel het, en nuwe oprigtingkoste dan nie nodig is nie. In die Noord-Kaap is groot of komplekse rehabilitasie dikwels nodig omdat die omgewing ongewoon is, met ’n lae reënval of bedreigde en kwesbare plantegroei. Daarom kan dit ook vir die lisensiehouer raadsaam wees om ’n spesialis-rehabilitasiemaatskappy aan te stel, sê Rowena. – MARLEEN SMITH