GRONDSAKE MYNAKTIWITEITE OP PLAAS BREI NET UIT

Kry ons enige vergoeding vir mynaktiwiteite op ons plaas? Ek vra, aangesien die myn bruikbare grond vernietig en ons net moet staan en toekyk hoe ons grond ál kleiner word. Ons het die grond ses jaar gelede gekoop. Die myn was reeds op die verste hoek besig met myn-aktiwiteite en daar is gesê hulle myn net elke tweede week daar. Daar is egter niks in die koopkontrak genoem van die aktiwiteite nie, en omdat ons leke op dié gebied is, het ons aanvaar dit werk so. Ná ses jaar myn hulle net al meer in ons grond in. Hoe werk dit? Die myn bly groter word en vernietig ál meer bruikbare grond. Kan hulle net onbeperk myn, skiet en toegang hê tot die grond? Met ons navraag by die vorige eienaar, het hy gesê die myn het die minerale regte by sy ouers gekoop en geen ander kompensasie is verder gedoen nie.

Die Wet op die Ontwikkeling van Minerale en Petroleumhulpbronne (Wet 28 van 2002) het die mynboubestel in Suid-Afrika gewysig en die staat die bewaarder van alle minerale binne die Republiek van Suid-Afrika gemaak. Die eienaar van die grond bly egter steeds die eienaar daarvan.

Die staat mag nou mynpermitte en mynlisensies aan ’n mynmaatskappy uitreik. Die mynmaatskappy mag dan sy mynaktiwiteite op die grond uitoefen, onderhewig aan al die voorwaardes neergelê in die lisensie of permit.

Die regte wat aan die mynmaatskappy verleen is, is beperkte, saaklike regte en die maatskappy is dus nie die eienaar nie. ’n Verdere vereiste is ook dat die mynmaatskappy met belanghebbendes en partye wat daardeur geraak word, soos grondeienaars, moet beraadslaag oor die gebruik van die grond.

Die wysigingswet het nie die gemene reg verander wat betrekking het op die besoedeling van die omgewing en skade aan die grond as gevolg van die mynbedrywighede nie. Vanweë die feit dat die mynmaatskappy aanspreeklik is vir skade aan die grond (versteuring van die grond en inbreuk op u reg om daarop te boer) wat weens die mynbedrywighede ontstaan, is die praktyk ingevolge Wet 28 van 2002 dat die houer van die mineraalreg (die mynmaatskappy) en die grondeienaar ’n skriftelike kontrak sluit ingevolge waarvan die mynmaatskappy die grondeienaar ’n sekere bedrag betaal per maand vir enige verlies en skade wat die eienaar as gevolg van die mynbedrywighede mag ly.

Vir dié doel sal dit raadsaam wees as u ’n prokureur gaan spreek wat in mynregte spesialiseer om u te help om so ’n kontrak met die mynmaatskappy te sluit. Normaalweg betaal die mynmaatskappye in sulke gevalle aansienlike bedrae aan grondeienaars. U moet dit as ’n voorrangsaak beskou om so ’n kontrak gereed te kry.

Mnr. Butch van Blerk is ’n direkteur by Bill Tolken Hendrikse Ingelyf, Bellville, Kaapstad.