LBW| RUBRIEK K Belasting wurg SA ál meer

ommentators in die media oor vanjaar se Begroting het meestal heel sagkens met mnr. Nhlanhla Nene, die Minister van Finansies, se begrotingsrede gewerk. Die onderliggende feite en neigings bevestig egter die feit dat ons stadig maar seker op die pad van ’n sosialistiese staat is.

In só ’n situasie vat die staat ’n al hoe groter hap uit die produktiewe ekonomie en bestee dit baie ondoeltreffend in die staatsdiens.

Dit is die eerste keer sedert 1994 dat belastings doelbewus verhoog is om die staat se boeke met ’n effens kleiner leningstekort te laat. Die waarheid is egter dat staatsbesteding steeds voortgaan om vinniger te groei as inflasie en oor die laaste twee dekades bly styg. Daarmee saam groei die staatskuld, want inkomstebelasting kan nie byhou by staatsuitgawes nie. Nene meen Suid-Afrikaners moenie kla nie, want marginale belastingkoerse het “slegs” met 1% gestyg.

Dit is darem ’ n agterstevoor argument: Belastings moet verhoog word, want staatsuitgawes groei te vinnig en die ekonomie groei ál stadiger ( namate verkeerde beleid ekonomiese groei doodwurg). Indien die ekonomie bly groei, met die regte beleid en staatsteun, sal belastinginkomste ook toeneem danksy die groei in die ekonomie, wat tans nie die geval in Suid-Afrika is nie. Die staat se vermoë om geld te bly leen én aan te hou skuld maak, raak ook beperk.

Rentebetalings op staatskuld groei die laaste paar jaar met sowat 10,1% per jaar – en dít terwyl rentekoerse gedaal het. Na my wete sou ’ n konserwatiewe begroting een wees waarin die staatsuitgawes minder groei as die inflasiekoers.

Kortom, die staat haal elke jaar ál meer geld uit produktiewe mense se sakke en bestee baie daarvan nie naastenby optimaal in die ekonomie nie. Inteendeel, min word doeltreffend aan infrastruktuur en belegging vir toekomstige groei bestee.

Onderwys en opvoeding vat steeds die grootse hap uit die begroting – ook in verhouding tot ander ekonomieë – maar ons onderwysstelsel is van die swakste ter wêreld. Dit beklemtoon die onproduktiewe aanwen- ding van belastingbetalersgeld.

Maak geen fout nie: Afgesien van die groot syfers in die begrotingsrede is daar baie nuwe fynskrif in die hele belastingstelsel wat aangepas word om meer uit ons te wurg. Die staat het geld nodig en elkeen sal moet sorg dat sy belastingbeplanning op datum is en aan die wetsvereistes voldoen. Entrepreneurs is in die visier, wat beteken boere is ook prima teikens.

Dit is ontstellend dat belastings verhoog word op koste-elemente in die ekonomie en daar afgedwaal word van die idee dat wins belas moet word. Hoe anders verklaar ’ n mens die bykomende belasting op brandstof en elektrisiteit? Dit het ’n regstreekse, kosteverhogende impak op die produktiewe sektore van die ekonomie.

Dit is ook ’n ernstige afwyking van die eeue oue beginsel dat die staat ondersteunende, beskermende dienste moet lewer, wat wins laat groei en jy word dan op jou wins belas. Dié beginsel word ook nou weggekalwe.

GROEIENDE STAAT

GRAFIEK 1 toon die verloop van die staatsinkomste (via belasting) en -uitgawes as persentasie van die bruto binnelandse produk (BBP) oor die laaste aantal jare. As ’n mens dit oor ’n langer tyd beskou, toon die aandeel van die staat in die ekonomie ’n stadige, maar voortdurende stygende neiging.

Die staatsuitgawes voor rentebetalings word vir die komende jaar op sowat R1,4 triljoen geraam. Dit is ’n toename wat so 2% tot 3% hoër is as die inflasiekoers. Dit bevestig net die groeiende rol van die staat in die ekonomie, wat nou bykans een derde van die ekonomie is.

Staatsinkomste, hoofsaaklik inkomstebelasting, word geraam op R1,081 triljoen rand, wat weer eens ’n massiewe tekort voor lenings laat. Dit beteken staatskuld bly groei.

GRAFIEK 2 toon die groeiende staatskuld waarop in die toekoms nie net rente betaal moet word nie, maar wat ook terugbetaal moet word. Staatskuld as persentasie van

Die staat se skuld en uitgawes bly styg, maar inkomstebelasting kan nie daarmee tred hou nie, wat net nóg meer belasting in die toekoms gaan beteken. Dié belasting word egter nie juis produktief aangewend nie.

Verwaarloosde nartjieboorde op die Kangela-sitruslandgoed by Addo, wat sedert 2004 in staatsbesit is. Mnr. Nhlanhla Nene, die Minister van Finansies, het in sy begroting gesê daar word vir R4,7 miljard voorsiening gemaak vir die herkapitalisering van plase wat herverdeel is. die ekonomiese produksie van Suid-Afrika het basies verdubbel oor die laaste aantal jare. Die staat leef dus bo die belastingbetaalvermoë van die ekonomie en dit is nie volhoubaar nie.

Dit is sekerlik ook hoekom die staat nie graag sal wil hê dat rentekoerse moet styg nie. Ek kan nie verstaan dat “beleggingskundiges” aanbeveel dat pensioentrekkers ’n deel van hul spaargeld in staatskuld moet hou nie. Dit is glo ’n baie veilige belegging.

GRAFIEK 3 toon die staat se belastingbronne vir die jaar. Individue betaal die meeste aan die staat en dit is ook die finale verbruiker wat BTW betaal. Moet geen illusies hê nie – die staat neem baie geld uit jou sak wat jy verdien en bestee ( of vermors) dit dan namens jou.

Staatsuitgawes is nog hoofsaaklik gerig op onderwys en gesondheid. ’ n Mens sien elke dag die vermorsing en die ondoeltreffendheid wat daar plaasvind. Maatskaplike toelaes word verder vergroot en bykans 18 miljoen mense gaan in die proses R150 miljard ontvang. Onthou, arm mense bestee bykans die helfte van hul geld aan voedsel – so word die vraag na landbouprodukte onregstreeks gestimuleer.

IMPAK OP DIE LANDBOU

In die begroting word daar ook vir R4,7 miljard voorsiening gemaak vir die herkapitalisering van plase wat herverdeel is en deur die staat gekoop is vir herverdeling. (’n Mens kan liewer sê dit is staatsplase, want die mense/ bestaansboere op die grond huur dit by die staat). Sowat 4,3 miljoen ha landbougrond is deur die staat bekom en nou word beoog om nog 1,2 miljoen ha in die volgende drie jaar aan te koop. Dit is van die produktiefste landbougrond wat nou staatseiendom word en waarop daar reusebedrae bestee word om dit aan die gang te hou as “herkapitalisasie”.

Dit is een ding om op wins belasting te betaal, maar in die begroting styg die brandstofheffing met meer as 80 sent per liter. ’n Addisionele belasting op elektrisiteitskoste word ook ingevoeg. Boonop is daar net so terloops genoem dat die landbou se rabat op diesel weer in oënskou geneem gaan word – dit is alles kosteverhogende belastings. Voeg daarby die wyn- en tabakbedryf. Hierdie bedrywe is eintlik staatsondernemings, want hul produkte word as gevolg van hoë belasting uit die mark geprys.

Nene sê die staat wil honderdduisende hektaar in die landbou begin besproei. As dit nie drome is nie, is dit eintlik seker nagmerries. Bestaande besproeiingsboere sukkel reeds toenemend met die beskikbaarheid en gehalte van water, asook die verkrummelende infrastruktuur. En om besproeiing te laat werk, het jy minstens elektrisiteit nodig.

TEN SLOTTE

Die feit dat staatskuld en rentebetalings bly styg, beteken die belastinglas gaan in die toekoms groter word.

Die belastinglas en -risiko raak ook hoër deurdat die fynskrif verander en dit ál moeiliker raak om binne die wetgewing korrek besigheid te doen.

Die vergrootglas word ál meer op mediumgroot en kleiner besighede geplaas met ondersoeke wat van stapel gestuur word. Die meeste van ons is nie noukeurig genoeg met BTW- fakture en al die detail wat daarmee gepaardgaan nie.

Oppas vir ondersoeke. Sorg dat jou boeke gereed en bygewerk is vir die Ontvanger. ’n Goeie rekenmeester en/of ouditeur is goedkoper as belastingboetes.

Die staat leef dus bo die belastingbetaalvermoë van die ekonomie en dit is nie volhoubaar nie.

NAVRAE: As jy ’n vraag het, stuur dit na nico@ finlac.com, tel. 021 461 2067 of pos dit na Posbus 1513, Sanlamhof 6532.

Nico van Gijsen is lid van Fisa en besturende direkteur van Finlac, ’n onafhanklike finansiëlerisiko-bestuursmaatskappy wat by die Raad op Finansiële Dienste gelisensieer is. Finlac is aan geen finansiële produkverskaffer verbonde nie. Die raad wat hier gegee word, is van ’n algemene aard en moenie as toepaslik vir ’n spesifieke geval beskou word nie.