GROND GAAN BRANDPUNT BLY Riool verwoes Welkom-omgewing

DIE

grondkwessie gaan vir minstens nog vyf tot tien j aar baie aandag i n Suid- Afrika kry. Die stortvloed van wetgewing oor die landbou e n g r ondkwessies gaan nie ophou nie, maar eerder toeneem, mee n mnr. Justice Malala ( INLAS), politieke ontleder. Malala het in Midrand by die FarmBiz- konferensie oor landboubesigheid in Afrika gesê die Regering wil ’n rolspeler in die gemeenskap wees en dit na sý sin transformeer.

Volgens hom het die land drie moontlike scenario’s: Die “lae pad”, “dieselfde ou storie”, of die “hoë pad”. Eersgenoemde behels ekonomiese groei van 1,5%, wat beteken werk word nie geskep nie. Die politiek bly dieselfde, dus vuisgevegte in die Parlement pleks van die skep van inklusiwiteit en dialoog, mense word nie aanspreeklik gehou nie en vakbonde baklei teen mekaar.

“Dieselfde ou storie” behels 2% groei, maar ongelykheid duur voort en wanneer mense betoog, word die polisie gestuur om betogers te beheer. Vir die “hoë pad” sal ’n groeiende Amerikaanse ekonomie nodig wees wat belegging in Suid-Afrika en so ook meer as 5% groei meebring. Opposisiepartye sal sterker word. Die uitslae van volgende jaar se verkiesings in die metropolitaanse gebiede, waar die ANC reeds steun verloor het, sal ’n belangrike aanduider wees. Malala sê die ANC sal dalk in Johannesburg en Pretoria net aan bewind kan bly indien hy ’n koalisie met die EFF sluit. “Koalisies kan briljant wees as dit op goeie dienslewering gegrond is. Koalisies dwing mense om te presteer.”

Malala sê Suid-Afrika kan ook die “hoë pad” betree indien die volgende ANC-leier inklusiewe leierskap toon, soos oudpresidente Nelson Mandela en FW de Klerk, wat ondanks hul groot meningsverskille die land gelei het. – CARIEN KRUGER ONDANKS ’ n voortslepende hofsaak teen die Matjhabeng-munisipaliteit wend dié munisipaliteit na alle aanduidings steeds geen poging aan om sy rioleringswerke in stand te hou nie. Die gevolg is dat onverwerkte riool oral rondom Welkom in verskillende panne en van daar in die Sandrivier en die Bloemhofdam vloei.

Mnr. Johan Terblanche het ses jaar gelede die Matjhabeng- munisipaliteit en sewe van sy amptenare voor die hof gedaag. Die hofsaak duur steeds voort terwyl riool die omgewing se waterbronne besoedel.

Terblanche het ’n aantal plekke aan Landbouweekblad gaan uitwys waar strome onverwerkte riool in panne en vleilande in Welkom, Virginia en Odendaalsrus instroom. “Die landbou in die omgewing ly onder hierdie wanbestuur en dit is nie net kommersiële boere wat die gevolge dra nie. Net in Welkom alleen loop daar sowat 6 000 beeste wat aan opkomende boere behoort. Hierdie beeste drink water uit die panne, spruite en riviere wat met die riool besoedel is. In die water en op die riete is miljoene lintwurmeiers wat veroorsaak dat die beeste masels kry.

“Omdat die beeste aan opkomende boere behoort, word die beeste nie by ’n slagplaas geslag nie, maar word in die township op die koper se werf geslag en geëet. Die vleis besmet mense dan met lintwurms en die kringloop begin van voor af,” sê hy.

HELE OMGEWING LY

Boonop verbrak die rioolwater ook landbougrond sodat uiteindelik niks meer daar kan groei nie, wat die omgewing se landbouproduksie ’n groot knou toedien, terwyl riete oral in die vleilande voorkom en ’ n brandgevaar inhou.

Die riool vloei ook deur die vleilandnetwerk en loop uiteindelik in die Sandrivier. HEEL BO: Onverwerkte riool spoel langs die R30 tussen Welkom en Theunissen af. Besoedeling van die omgewing se waterbronne het ’n boer genoop om ’n hofsaak teen die munisipaliteit aanhangig te maak.

BO: Die Sandrivier waar dit deur Virginia na die Bloemhofdam vloei. Besoedelingsvlakke van die rivier is so hoog dat dr. Faffa Malan boere gewaarsku het om nie water uit die rivier as veesuiping te gebruik nie.

Suid-Afrika kan ook die ‘hoë pad’ betree indien die volgende ANCleier inklusiewe leierskap toon.

DIS ‘NOG NIE PLASE NIE’

Mnr. Sakkie Coetzee, uitvoerende bestuurder van die Namibiese Landbou-unie, sê die pro- tesoptrede is gebore uit die hoë erfpryse en daarmee saam hoë huispryse in Windhoek, asook op kleiner dorpies in die land. Mnr. Job Amupanda, ’n voormalige Swapo-jeugleier, wat ook ’n dosent aan die Universiteit van Namibië is, het die protesoptrede begin.

Hy sê dit is buite die jeug se finansiële vermoë om behuising te bekostig. Hy is intussen uit Swapo geskors nadat die regering herhaaldelik gesê het hulle is bewus van die probleem en daar word na oplossings gesoek.

Coetzee sê die klem van die optrede is net op stedelike huisvesting en nie op landbougrond nie. “Dit kan natuurlik maklik oorwaai na landbougrond. Ons hoop maar dit sal nie gebeur nie. Net die tyd sal leer.”

Intussen berig die Republikein dat ’ n Swapo- komitee onder voorsitterskap van me. Pendukeni Livula- Ithana, die party se adjunksekretaris-generaal, verlede week ’n afvaardiging van die AR ontmoet het in ’n poging om die situasie te ontlont.

– NICO VAN BURICK

skansingsinstrumente is nie altyd geredelik beskikbaar nie. “Ongelukkig is daar ’n tydsverloop in boerdery en wisselkoersveranderinge kan iemand in daardie tydsverloop maak of breek.”

Mnr. Wessel Lemmer, senior landbouekonoom by Absa, sê ’n mega-neiging wat Suid-Afrika op die langer termyn gaan inhaal, is die gehalte van onderwys. “Suid-Afrika se onderwys lê by nommer 142 uit sowat 144 lande en dit gaan die land vorentoe nadelig raak. Dit gaan kwessies, soos arbeid, arbeidsverhoudinge, produktiwiteit en selfs die verwerking van massa-data, beïnvloed.”

Albei het beklemtoon dat boere nuwe neigings en veranderende omstandighede betyds moet waarneem en dit by hul besluitneming in ag moet neem. Die wêreld word oorspoel met ’n groot hoeveelhede data wat gesif en verwerk moet word om sinvolle inligting daaruit te haal.

Janovski sê in dié stadium is daar nog net ’n handjievol mense in die landbou wat hulle toespits op die verwerking van data om nuwe neigings te bepaal. Voorbeelde wat hy genoem het, is energieverbruik weens ’n olieprys wat lank betreklik laag sal bly en die groeiende wêreldvraag na kos wat hoofsaaklik in Afrika en Suid-Amerika geproduseer sal word. In Afrika self sal produksie mettertyd noord skuif en uitvoer suid, soos wat die verbruikersvraag in die res van Afrika toeneem.

– NICO VAN BURICK

‘Geen pryse binne die plaaslike landbou is SuidAfrikaanse pryse nie.’