MOENIE SOMMER VINGER WYS NA KUNSMIS
Sonder die nodige bewyse kan nie sonder meer aanvaar word dat bemestingstowwe een van die hoofbronne van besoedeling is nie.
Dr. Mark Matthews, wetenskaplike in aardwaarneming aan die Universiteit van Kaapstad, voer aan die groot hoeveelhede siaanbakterie in Suid-Afrikaanse waterliggame word veroorsaak deur te veel voedingstowwe in water, wat enige soort stikstof en fosfaat behels.
Mnr. Adam Mostert, uitvoerende hoof van die van Misstofvereniging van Suider-Afrika (Fertasa), en dr. Erik Adriaanse, voorsitter van Fertasa se tegniese komitee, het in reaksie op Mark se verwysing na bemestingstowwe gesê indien nie bewys kan word dat dié stowwe besoedeling veroorsaak nie, bly dit ’n bespiegeling.
“Ons sal dit verwelkom as die spesifieke voedingstowwe en die hoeveelhede of konsentrasies bekend gemaak kan word.
“Die Waternavorsingskommissie het reeds in die 1990’s onteenseglik bewys dat puntbronne (enkele, identifiseerbare bronne) die hoofoorsaak van besoedeling is, hoofsaaklik deur nywerheidswerke en informele nedersettings.”
Adam en Erik sê fosfate en stikstof word gewoonlik as die sondaars genoem omdat dit primêre voedingselemente is waarsonder lewe nie kan bestaan nie.
Grondkundiges is dit egter eens dat fosfate wat aan grond toegedien word, nie in die grond beweeg nie omdat fosfaat-ione deur kleiminerale in die grond vasgevang word. “Fosfate word dus nie uit die grond geloog nie en kan nie ’n bron van besoedeling vir waterbronne wees nie. Die enigste manier waarop fosfaatkunsmis in waterbronne kan beland, is wanneer kunsmis in groot hoeveelhede bo-op die grond lê en deur water meegevoer word.”
Fosfaatkunsmis is egter te duur dat boere dit só sou mors.
Adam en Erik sê stikstof kan wel uit die grond geloog word en in ondergrondse waterbronne beland.
“Vir stikstofloging om te kan plaasvind, moet groot hoeveelhede stikstof toegedien word en voldoende water in die vorm van reën of besproeiingswater teenwoordig wees om die stikstof op te los en tot in die grondwater te dra.
“Daar is in navorsing bevind slegs ’n klein persentasie van die nitrate beland uiteindelik in die ondergrondse waterbronne.
“Dit is nogtans ’n bron van besoedeling waarvan wetenskaplikes en boere bewus is en wat bestuur moet word om die uitwerking daarvan te beperk.”
RIOOL EN HUISHOUDELIKE AFVAL
Albei sê riool en huishoudelike afval is waarskynlik ’n groter bron van besoedeling as landboukunsmis.
Seeppoeiers en skoonmaakmiddels met natriumtrifosfaat as aktiewe bestanddeel word in baie lande verbied en word byvoorbeeld sedert 2011 in Australië uitgefaseer. In Suid-Afrika het die gebruik daarvan afgeneem, maar dit is nie verbode nie.
“Die fosfate wat deur rioolstrome in riviere beland, is daarvoor bekend om die groei van alge te bevorder.”
Adam en Erik sê riool is ook ’n bron van stikstofbesoedeling. “Enige organiese materiaal – menslike, dierlike en plantafval – word deur mikro-organismes afgebreek en die stikstof word as nitrate vrygestel.
“Dierlike afval wat in groot hoeveelhede by voerkrale en slagpale teenwoordig is, is dus ook ’n bron van nitraatbesoedeling.
“Wanneer hierdie afbrekingsprosesse in waterstrome of damme plaasvind, word die nitraatinhoud van die water regstreeks beïnvloed.”