SKAARS WILD GEDY OP OU MIELIELANDE

Toe die Crous-broers vertikaal wou uitbrei om die stygende koste van produksiemiddele en klimaatsverandering te troef, wou hulle elke hektaar optimaal benut. Skaars wild was boonop destyds net ’n droom. Met hul aanwysing as Wildbedryf SA se Wildtelers van die Jaar span dit die kroon op ’n besluit wat nou blyk in die kol te gewees het.

Presies 14 jaar gelede was die gonswoorde in Suid- Afrika se kommersiële boerderykringe groter skaalekonomie.

Dit was die laaste twee dekades, en is vandag steeds, die oorwegende neiging in die hartland van die somersaaigebied waar die Crous-familie nou al vyf geslagte lank boer, tradisioneel met Bonsmara-beeste, mielies en aartappels.

Mnre. Kobus, David en Riaan Crous is drie van vier broers wat egter in daardie jaar ’ n besluit met ’ n gesonde skoot toekomsvisie geneem het wat hul familieboerdery se winsgewendheid na ’n nuwe vlak geneem het.

Dit was ’n hele paar jaar voor die Suid-Afrikaanse wildbedryf op sy heersende opwaartse pad geklim het, maar die Crous-broers se liefde vir wild het die deurslag gegee. Hulle boer al sedert 1995 saam by Kroonstad, Steynsrus en Thabazimbi.

Die stygende koste van produksiemiddele en die klimaatsrisiko het die besef tuisgebring dat hulle hul boerderybelange vir oorlewing ná die volgende geslag verder sal moet diversifiseer en uitbrei. Pleks van die algemene neiging om horisontaal uit te brei, het hulle vertikale uitbreiding gekies omdat hulle gemeen het dit is belangriker om elke hektaar tot hul beskikking so doeltreffend moontlik te benut.

VAN DROOM TOT PASSIE

Hul antwoord, ná baie oorweging en navorsing, was skaars wild en spesifiek swartwitpense. Marginale saailande wat weens die stygende koste van produksiemiddele en die risiko’s nie meer winsgewend vir kommersiële gewasproduksie benut kon word nie, het hul sprong na skaars wild ’ n verdere hupstoot gegee. (Sien “Duur bokke gedy op ou mielie-

lande”, LBW, 25 Januarie 2013.)

Dit was bo verwagting suksesvol, en hulle het sedertdien hul wildboerdery na buffels, njalas, bastergemsbokke, renosters, swart rooibokke, swartrugrooibokke, goue wildebeeste, goue gemsbokke, leeus en koperspringbokke uitgebrei.

Hulle is pas as Wildbedryf SA (WRSA) se Wildtelers van die Jaar aangewys.

Riaan, die jongste, vertel die Zambiese en Matsetsi- swartwitpense waarmee hulle aanvanklik begin teel het, het bo verwagting vinnig aangeteel sodat hulle die kuddes vinnig kon opbou. Hulle het teen 2004 ook na die ander wildsoorte begin uitbrei.

“Ons het begin droom oor wild met kalfies en lammetjies wat oor die Vrystaatse grasvlaktes hardloop, soos baie jare gelede. Ons droom het vinnig ’ n werklikheid en ’ n besigheid begin word. Vandag is dit ’n passie.”

Met dieselfde basiese beginsels, bestuurspraktyke en liefde vir die diere het hulle in 2004 ook met buffels en njalas begin boer. “Ons het soveel genot daaruit gekry en die wild het só diep in ons harte gekruip dat ons teen 2008 ook ons eerste bastergemsbokke aangeskaf het.”

Die res van die wild, wat ook die kleurvariante insluit, het intussen bygekom.

Soos in enige gemengde boerdery, meen Riaan, is dit belangrik om in ’ n wildboerdery te diversifiseer tussen skaars wildsoorte, waarna daar op lang termyn ’n stabiele vraag is, en wildsoorte wat op korter termyn vinnige opgang maak, soos die kleurvariante.

Hulle het in 2001 aanvanklik kampe van 12 ha tot 15 ha met wildwerende heining toegespan om teeltroppe aan te hou. Mettertyd het hulle egter agtergekom dat die teelkampe te klein is (hul drakrag is 6 ha/GVE). Hulle het die kampe tot gemiddeld 45 ha vergroot. Hulle vind dit is doeltreffender om die wild in dié halfintensiewe omgewing aan te hou, waar daar altyd genoeg natuurlike weiding vir die diere beskikbaar is.

Vandag het hulle meer as 60 wildkampe waarin die verskillende wildsoorte floreer.

Omdat hulle van die min halfintensiewe wildboere in die Vrystaat was, het hulle van dag een af besef alles moet haarfyn beplan en bestuur word, veral weens die koue win- ters en min of net plek-plek boombeskutting. Later het dit geblyk dat dié omgewing juis tot hul wildboerdery se voordeel is.

Dr. Louis Greeff is ’ n bekende veearts van Thabazimbi wat van die begin af by hul wildboerdery betrokke was. Hy het mettertyd gesê hul wild se lae parasietladings, min siektes en beserings is juis danksy die koue winters en min tot geen bome. Nóg ’n voordeel is dat ál die diere elke dag gesien, gemonitor en bestuur kan word.

WINS PER HEKTAAR TOT 5 KEER HOËR AS VIR BEESTE

Met die styging in grondpryse en produksiemiddele het hul beesboerdery se winsgewendheid ál meer gekrimp. Vandag skep hul Vrystaatse wildboerdery tot vyf keer meer wins per hektaar as wat hulle met beeste kan uitboer, sê Riaan.

Dit was een van die groot redes vir die uitbreiding van hul wildboerdery en die verskuiwing van die meeste van hul Bonsmara-beeste na (goedkoper) grond wat hulle in Botswana en Mosambiek bekom het.

Riaan verduidelik dit gaan in hoofsaak oor hoe ’n boer sy tyd en energie optimaal 