Arbeidsverslag erken boere se uitdagings OP DIE VOORBLAD
DIE
staat moet boere en plaaswerkers ewe veel help as hy werkers se lewens- en werkstoestande wil verbeter. Dié twee groepe se welvaart is ineengevleg, lui ’n verslag deur die Internasionale Arbeidsorganisasie (IAO) oor toestande op Suid-Afrikaanse plase.
Boere is deur talle kwessies gedwing om meer tydelike en kontrakwerkers te gebruik. Dit is juis dié werkers wie se regte nie altyd eerbiedig word nie.
Tot dusver het die staat plaaswerkers se lewens probeer verbeter deur wetgewing en meer r egte, t er wyl ’ n waardeketting-benadering eintlik nodig is.
“Die Regering kan nie so voortgaan nie. Sy grootste voorrangsaak moet wees om werkers en boere te help om hul onderskeie bedingingsmagte te versterk,” skryf die navorsers, me. Margereet Visser van die Universiteit van Kaapstad en mnr. Stuart Ferrer van die IAO.
Volgens Agri SA verskaf die verslag ’n konteks van aspekte waaraan beleidmakers en belanghebbendes moet dink as hulle plaasbewoners en -werkers se omstandighede wil verbeter. Die verslag kyk veral na aspekte wat die landbou keer om meer geld aan salarisse en maatskaplike voordele te bestee.
Die destydse voorsitter van die portefeuljekomitee oor landelike ontwikkeling en grondhervorming, mnr. Stone Sizane, het in 2011 onafhanklike navorsing aangevra oor die toestande op plase en die onderliggende oorsake vir plaasuitsettings. ’n Konsortium universiteite het dit toe met finansiering van die IAO gedoen.
BOERE SE UITDAGINGS
Danksy handelsbevr yding is Suid- Afrikaanse boere meer betrokke by die internasionale voedselwaardeketting. Magtige kleinhandelsgroepe se etiese produksiestandaarde het egter produksiekoste verhoog en handelsbeperkings vir kleiner boere en nuwe toetreders geskep.
Wetlike beslissings oor arbeidsverhoudinge en grondhervorming het boere verder op hul knieë gedwing. Hulle moes ter wille van oorlewing hul arbeidsmag herstruktureer en produksie uitbrei om skaalvoordele te kry.
“Boere wil nie meer huise op plase bou nie, want dis duur, maar hulle wil ook keer dat meer werkers verblyfreg op hul grond kry.”
Munisipaliteite kan nie voldoen aan die groter vraag na huise en riool- en waterinfrastruktuur nie. “Onbehandelde afval beland in riviere en dit het weer ’n invloed op boere se uitvoervermoë.”
Die wetgewing wat plaaswerkers van behuising en verblyfsekerheid moes voorsien, is nie van toepassing nie, want meer plaaswerkers woon nou op plattelandse dorpe, pleks van plase.
STAAT MOET HELP
Die verslag sê die staat moet boere se hande vat om hul bedingingsmag in die waardeketting te verbeter. As boere finansieel beter vaar, sal plaaswerkers daarby baat vind.
Ferrer en Visser stel voor die staat moet boere help om met aankopers te onderhandel. Die Regering moet ook kragte saamsnoer met ander lande in die Suidelike Halfrond sodat supermarkte ongesubsidieerde boere genoeg betaal om goeie lone te kan bekostig.
Sodra boere dit kan doen, moet doeltreffende werkersorganisasies op die been gebring word sodat plaaswerkers hul regmatige deel kry.
Ferrer en Visser beskou die sosiale dialoog wat sedert 2012 se landbou-onrus in die Wes-Kaap ontstaan het, as ’n goeie teken. “Dis nog in sy kinderskoene, maar dis opvallend hoe gewillig werkgewers en werknemers is om met mekaar te praat.”