Só sê wet oor serwitute
Die ou Waterwet van 1956 handel redelik breedvoerig oor serwitute. Ons kan dit nie heeltemal uit die oog verloor nie, want, soos in ’ n vorige artikel bespreek, is heelwat watergebruike nog onderhewig aan die bepalings van die 1956-wet.
Ek gebruik weer laas week se voorbeeld van die serwituut van waterleiding waar A die eienaar is van plaas A, wat ’n sterk fontein op ’n ander stuk grond, C, het, maar B se grond tussen plase A en C lê. Al manier om die water op plaas A te kry, waar die besproeiing is, is by wyse van ’n pyplyn oor plaas B. In die voorbeeld is A die heersende eienaar en B die dienende eienaar.
Die wet handel met slegs drie soorte serwitute, naamlik serwitute van opdamming, waterleiding (ons voorbeeld) en oorstroming.
’n Serwituut van opdamming sal byvoorbeeld wees waar A ’n serwituut op ’n keerwal ( weir) op plaas B het om water te kan uitkeer. ’n Serwituut van waterleiding sou wees waar ’n voor of ’n pyp water oor B se grond na byvoorbeeld plaas A lei. Die derde tipe serwituut, soos in die wet gebruik, naamlik oorstroming, is waar A se dam terugstoot tot op plaas B.
Daar word duidelik bepaal dat ’n watergebruiker ingevolge die wet ’n serwituut mag eis oor ’n ander se eiendom waar dit nodig is om daardie watergebruik te benut. ’n Serwituut kan egter nie geëis word tensy die eiser of watergebruiker gemagtig is om die water te gebruik nie. Of soos adv. Jacques van der Merwe, waterregkenner van Cradock, dit stel: ’n Serwituut verleen nie die reg om ’n watergebruik uit te oefen nie, maar is slegs ’n meganisme in die wet om wettige toegang tot die waterhulpbron te verkry.
Die serwituut is onderhewig aan die magtiging om water te gebruik. In ons voorbeeld sal A ’n wettige watergebruiker moet wees. Insgelyks, as A se lisensie of bestaande wettige gebruik ingetrek of andersins beëindig word, sal die aanspraak op die voortsetting van die serwituut wegval en dus herroep kan word. Of as A nie die serwituut uitgeoefen
EIS SERWITUUT OP DIÉ MANIER
Die prosedure om ’ n serwituut ingevolge die wet te eis, word breedvoerig in die wet bespreek. Kortliks kom dit daarop neer dat A vir B moet kennis gee van sy eis, welke kennisgewing onder meer moet uiteensit A se aanspraak op die water, die waarskynlike impak van die serwituut op plaas B, die serwituutroete of plek waar water opgeberg sal word, die aard van enige beoogde waterwerke of paaie, hoe en wanneer on- Een van die drie soorte serwitute waarmee die Nasionale Waterwet handel, is opdamming, waarvolgens ’n eienaar ’n serwituut op ’n keerwal op ’n aangrensende plaas het om water te kan uitkeer. FOTO: CHARL VAN ROOYEN
Serwitute bly ’n netelige kwessie. In die vorige artikel is die basiese riglyne bespreek, en vandeesweek word die riglyne, soos neergelê in die Nasionale Waterwet, onder die loep geneem.