’n Nuwe avokadoplan skiet wortel
’n Suid-Amerikaanse produksiemetode wat vir Suid-Afrikaanse toestande aangepas is, kan avokadoboere se ellelange wagtyd vir bome met ses jaar verkort. Die Amorentia-kwekery het bewys boorde kán lewensvatbaar op saailinge gevestig word.
Toe dit tyd raak om die avokadobome op die Amorentialandgoed-en-kwekery naby Tzaneen te vervang, het die bestuur hom in dieselfde muur as avokadokwekers oor die hele Suid-Afrika vasgeloop – ’n tekort aan plantmateriaal of spesifiek nuwe bome wat gereed is om geplant te word.
In Suid-Afrika is die meeste avokadobome wat kwekerye verskaf, op klonale onderstamme geënt – en daar is ’n ellelange waglys vir bome. Soos mnr. Wynand Espach, bestuurder van Amorentia, verduidelik: “Ons kon nie ses tot sewe jaar vir boompies wag nie en het dus alternatiewe begin ondersoek.”
Jare gelede is omtrent 90% van die landgoed se avokadoboorde op saailing-onderstamme gevestig. Ná deeglike navorsing is die bestuur van die landgoed oortuig hulle kan boorde weer lewensvatbaar op saailinge vestig; nie net vir hul eie produksie nie, maar ook vir ander boere wat in daardie opsie belang stel.
Mnr. Howard Blight, eienaar van Amorentia, is in 2015 genooi om ’n lesing aan te bied by die internasionale avokadosimposium in Lima, Peru. Tydens sy besoek het hy
die hoogliggende avokadoproduksiegebiede van Colombia en die kusgebied van Peru platgereis en avokadokwekerye en -boorde besoek. Al daardie boorde is op saailingonderstamme gevestig.
KONSEP IN WOESTYN GEBORE
Tydens sy besoek aan Peru het Howard gaan kyk na van die boorde wat die Peruane van saailinge af gevestig het. “Ons het basies hul stelsels gedupliseer en vir Suid-Afrikaanse toestande aangepas,” sê hy.
Hierdie woestynboorde aan die westekant van Peru kry geen reën nie en daar is omtrent net 2 mm-kondensasie van die seelug se vog per jaar. Die Peruaanse regering tem egter die woestyn met water wat 20 km ver deur tonnels in die Andesgebergte aan die Amasonerivier onttrek word. Aan die westekant van die berg is kanale gebou wat die water na die kus afvoer waar die regering blokke van 200 000 ha vir die landbou beskikbaar gestel het. Hierdie grond word aan private ondernemings teen $6 000 (R78 300) per besproeiingshektaar verkoop.
Peruaanse avokwekers het die geleentheid aangegryp en besproeiingsinfrastruktuur geinstalleer. Om in die woestynsand te boer grawe hulle slote van 1,5 m wyd en 1 m diep en vul dit dan met vragte kompos uit die binneland wat met sand gemeng word.
Avokadosaad wat uit Colombia ingevoer word, word gesteriliseer en ontkiem voordat dit in sakke oorgeplant word. Ná twee tot drie maande gaan die saailinge deur ’n siftingsproses, gegrond op wortelvorming, die grootte van die bome en die algehele gesondheid van die plant.
“Dan het jy plante wat gereed is om in die boorde uitgeplant te word,” sê Howard.
SAAD VIR SUID-AFRIKA
Om plaaslike saailinge te lewer, was die eerste probleem om ’n betroubare bron van saad op te spoor. Die boerdery het hom tot die bergagtige noordelike dele van Mpumalanga gewend. Die Bosbokrand-omgewing is bekend vir sy groot, ou avokadobome wat oor die landskap wagstaan.
“Daar het ons plekke gekry met belowende bome, kruisings tussen Guatemalaanse en Karibiese kultivars. Ons het vennootskappe met plaaslike inwoners aangegaan om ons te help met die oesproses en ons het ’n avokadokwekery by Amorentia op die been gebring,” sê Wynand.
Met jare se ervaring in plantproduksie en die kennis wat hulle opgedoen het toe hulle ’n kwekery in Mosambiek gevestig het, het Amorentia se bestuur geen kortpaaie in die ontwikkeling van hul nuwe kwekery gekies nie. Die korrekte protokol is gevolg vir boomidentifikasie, die pluk van vrugte vir saadmateriaal, die merk van individuele bome, toetse vir avokadosonvlekvirus, sanitasie, saadseleksie en die sterilisasie en voorbereiding van saad.
Elke boom wat as ’n potensiële saadbron geïdentifiseer is, is duidelik gemerk en elke boom is dan getoets vir virusse. Uit die 80 bome wat geïdentifiseer is, het nie een positief getoets vir die sonvlekvirus nie.
“Ons het toe tussen 30 en 50 vrugte van elke boom op verskillende plekke gepluk en dit geëvalueer volgens onder meer grootte, vorm en skilgesondheid. Die bome met te klein vrugte is outomaties gediskwalifiseer.”
Vrugte van bome wat die veldinspeksie geslaag het, is teruggebring na Amorentia, waar die saadselekteringsproses in alle erns begin het. Elke kartonboks vol saad is met dieselfde nommer gemerk as die boom waarvan dit gepluk is. Die vrugte is oopgesny en net vrugte met groot pitte is gekies.
“By die kwekery is enige pit met ’n merkie op uitgegooi, want ons waag geen kanse nie. Ons het omtrent 15 000 sade tydens die eerste ronde geoes en op die ou einde het ons net omtrent 5 000 geplant. Ons selekteringsproses was dus baie streng,” sê Wynand.
Nadat die saad gesteriliseer is, is die sade in ontkiemingsbeddings geplant. Hierdie beddings is met plastiek oorgetrek om die saad te beskerm. Elke boom se nommer en ook die lotnommer is op merkers in die beddings aangedui.
Sodra die sade ontkiem, gaan hulle deur nog ’n selekteringsproses. Enige wortelvorming wat nie perfek is nie en enige vreemde vorm diskwalifiseer ’n plant onmiddellik. Met die eerste ronde het die kwekery nog 5% van sy ontkiemde saad weggegooi.
Die oorblywende saad is weer gesteriliseer en in 5 kg-sakke uitgeplant. Dit is geplaas op betonplatforms wat omtrent ’n halwe meter bo die grondvlak staan. “Ons het slootjies in die betonblaaie gemaak om seker te maak water dam nie op en veroorsaak siektes nie,” sê Howard. Hy voeg by dat 5 kg-sakke groot genoeg is omdat die saailinge gou in boorde uitgeplant word waar die verskillende kultivars dan daarop geënt word.
NOG ’N LES UIT PERU
Vir die ent van bome neem Amorentia nog ’n bladsy uit die Suid-Amerikaners se boek. Die Peruaanse boere plant eers rye mielies en gras teen hoë digtheid in hul nuwe avokadoboorde aan. Dit bied die avokadosaailinge beskutting teen die wind in die kaal woestyn.
Avokadoboompies van 400-500 mm hoog word dan tussen die rye mielies uitgeplant. Later, wanneer die mielieplante vrek,
Geen kortpaaie is gekies nie . . . Die korrekte protokol is gevolg vir boomidentifikasie, die pluk van vrugte vir saadmateriaal, die merk van bome, toetse vir avokadosonvlekvirus, sanitasie, saadseleksie en die sterilisasie en voorbereiding van saad.