Tenkmengsels kan weerstand teen onkruiddoders regstel
Teen die agtergrond van glifosaatweerstandigheid raak onkruidbestuur ál belangriker. Die hoeveelheid onkruidsaad in die grondsaadbank is egter die wortel van die kwaad. Onkruidsaadbeheer moet ’n integrale deel van onkruidbestuur word.
Onkruidweerstand is ’n verskynsel wat die vervaardigers van onkruiddoders tot in maatskappyfondamente geskud het in ’n stadium toe daar gereken is dat onkruiddoders (oftewel plantdoders), anders as byvoorbeeld insekdoders, klaarblyklik die probleem van die opbou van weerstand vrygespring het. Aan die begin van die 1970’s het onkruiddodergebruik rekordhoogtes bereik, maar teen die einde van die dekade het die probleem van onkruidweerstand stewig kloue ingeslaan.
HIÉR ONTWIKKEL WEERSTAND DIE VINNIGSTE
Weerstand teen die onkruiddodergroep wat die ensiem asetolaktaatsintase (ALS) inhibeer, het die vinnigste van alle onkruiddoders ontwikkel. Binne enkele jare nadat hierdie middels op die mark gekom het, is groot verwagtinge vir breëspektrumonkruidbekamping by kleingrane en sekere peulgewasse daarvan gekoester.
Voorbeelde van ALSinhibeerders is chlorsulfuron (geregistreer vir kleingrane) en imasamoks (geregistreer vir sekere peulplantgewasse). Sekere van die ALSinhibeerders word deesdae steeds met groot sukses aangewend, maar weerstand teen verskeie lede van die groep is reeds by belangrike onkruidsoorte aangemeld.
Wêreldwyd is daar sowat 150 onkruidsoorte waar weerstand teen ALSinhibeerders bewys is. In SuidAfrika is weerstand teen hierdie groep onkruiddoders by die volgende belangrike onkruidsoorte bevestig: een en meerjarige raaigrasse (Lolium rigidum, L. multiflorum, L. perenne, L. perenne x multiflorum), wildehawer (Avena fatua), predikantsluis (Bromus diandrus), ramenas (Raphanus raphanistrum) en sterremuur (Stellaria media).
In 1994 het ’n wêreldwye opname aangetoon dat nie ’n enkele onkruidsoort weerstand teen glifosaat opgebou het nie, ondanks die groot gewildheid daarvan vir gebruik in verskeie gewas en niegewassituasies sedert dit in 1975 op die mark verskyn het.
Skaars twee jaar later, in 1996, is die eerste geval van weerstand teen glifosaat by Lolium rigidum, ’n eenjarige raaigras, in ’n vrugteboord in Australië aangeteken.
GLIFOSAATWEERSTAND
Vandag is daar 33 onkruidsoorte waarvoor daar wêreldwyd glifosaatweerstand bewys is. Drie van hierdie 33 is in SuidAfrika as weerstandig teen glifosaat bewys, naamlik kleinskraalhans (Conyza bonariensis), tongblaar (Plantago lanceolata) en raaigras (Loliumspp.). Sestien ander soorte onder die 33 kom ook in SuidAfrika voor en moet dus deeglik dopgehou word vir die opbou van weerstand teen hierdie gewilde onkruiddoder.
Veral daardie soorte wat hardnekkig weier om te vrek ná behandeling met geregistreerde dosisse moet fyn dopgehou word aangesien verdraagsaamheid teenoor ’n onkruiddoder kan oorgaan in weerstandigheid, veral as die beste praktyke vir weerstandbestuur geignoreer word.
Die ALSinhibeerders en glifosaat is gespesialiseerde ensieminhibeerders ‒ ALSinhibeerders val die ALSensiem aan, en glifosaat die EPSPSensiem. Plante waarin enige een van hierdie twee ensieme geïnhibeer word, behoort binne een tot twee weke ná blootstelling te vrek.
Benewens hierdie twee groeperings onkruiddoders is daar 26 ander groepe waar daar tot nou toe in mindere of meerdere mate berig is van onkruidweerstand (bron: www.
weedscience.org). Daar is altesaam 28 chemiese groepe waarby al die onkruiddoders ter wêreld ingedeel is volgens die manier waarop hulle plante doodmaak.
Een belangrike manier waarop onkruide weerstand teen onkruiddoders opbou, is wanneer die teikenensiem, soos ALS en EPSPS, op ’n natuurlike wyse ’n mutasie (verandering) ondergaan en die onkruiddoder dit as’t ware nie herken nie en dus nie kan inhibeer nie. Sulke mutasies ontstaan aanvanklik op ’n lae vlak in ’n onkruidbevolking (“een in ’n miljoensituasie”) en kan dan met rasse skrede toeneem in so ’n mate dat die weerstandige biotipe binne drie tot vyf groeitye in die meerderheid is (sien FOTO 1 ).
Vroeg in die ontwikkeling van weerstand (1 tot 3 jaar) ontstaan klagtes van swak onkruidbestryding, maar dit duur gewoonlik langer voordat weerstand bevestig word, en nog langer voordat regstellende stappe geneem word. Helaas, gewoonlik te laat!
Daar bestaan ongelukkig nie ’n maklike, vinnige toets vir onkruidweerstand nie, en proewe in gekontroleerde toestande is nodig.
GEHEIMENISSE VAN VOORKOMING EN BEKAMPING VAN WEERSTAND
Lesse kan geleer word by lede van daardie min groepe (2 uit 28) onkruiddoders waar nog geen geval van weerstand aangemeld
is nie. Daarvan is die bekendste groep die asetaniliede, soos alachlor, metolachlor, asetochlor, wat reeds in die 1960’s op die mark verskyn het en sedertdien in groot volumes in verskeie gewassituasies gebruik word.
Hul behoud teen die ontstaan van onkruidweerstand word daaraan toegeskryf dat hulle eerstens, nie ’n spesifieke ensiem as teiken het nie, en, tweedens, maak hulle plante klaarblyklik op meer as een manier dood.
Dieselfde beginsel as wat vir die asetanilied-groep onkruiddoders geld, kan ingespan word om weerstand teen onkruiddoders te klop, en wel die gebruik van meer as een meganisme van werking om onkruide dood te maak.
Dit kan die maklikste bereik word deur die gebruik van tenkmengsels van onkruiddoders wat tot verskillende chemiese groeperings behoort en waarvan die meganisme van werking verskil.
Klaar formulasies kan soortgelyk as tenkmengsels werk, mits die bestanddele oor verskillende meganismes van werking beskik, hoewel tenkmengsels buigsamer is wat betref die aanpassing van komponente van die mengsel op kort kennisgewing na gelang van die onkruidsituasie. Let wel: Gebruik te alle tye alleenlik onkruiddoders en onkruiddodermengsels wat kragtens Wet 36 van 1947 geregistreer is.
Ewe belangrik as variasie in meganisme van werking van onkruiddoders is om onkruide van so vroeg moontlik af so doeltreffend moontlik te bekamp ( FOTO 1 en FOTO 2 ). Dit is die sekerste manier om die situasie van “een in ’n miljoen”, wat op natuurlike wyse weerstand ontwikkel, te vermy.
Dink só daaraan: Honderd onkruidplante van ’n bepaalde soort per vierkante meter is gelyk aan 1 miljoen per hektaar. Indien 70% daarvan deur onkruiddoder doodgemaak word, bly daar 300 000 plante oor wat met die huidige gewas gaan meeding. Boonop gaan hulle saad maak wat oorsprong gaan gee aan die volgende generasie onkruid wat die opvolggewas opdraand gaan gee.
Die hoeveelheid onkruidsaad in die grondsaadbank is ’n uiters belangrike faktor in weerstandbestuur, wat dikwels geïgnoreer of geringgeskat word.
Vir elke miljoen onkruidplante wat bogronds sigbaar is, kan gereken word op miljoene meer wat in die vorm van saad wag om plante te word op ’n tyd wat die natuur sal bepaal. Hierdie faktor is so belangrik dat ons eerder “onkruidsaadbestuur” as “onkruidbestuur” moet toepas.
Die rol van skape se rol by weerstandbestuur ( FOTO 2 en FOTO 3 ) – ’n waarneming in die veld dat skape op hoogs selektiewe wyse slegs die geelverkleurde blare van glifosaat-behandelde kleinskraalhansplante bewei het, dui op verhoogde smaaklikheid van daardie plantdele wat die sterkste skadesimptome (blaarvergeling) vertoon het.
Dit maak sin, aangesien glifosaat ’n welbekende (in sekere kringe!) rypmaker van suikerriet is, deurdat sub-letale dosisse die suikerinhoud verhoog. Die betrokke kleinskraalhansbevolking is in opvolgende navorsing as hoogs verdraagsaam tot weerstandig teen glifosaat bevind. Dr. Charlie Reinhardt is dekaan van die Villa Academy; buitengewone professor in onkruidwetenskap aan die Universiteit van Pretoria en buitengewone professor in die departement landbouwetenskap, Universiteit Stellenbosch. Hy is projekleier van die Suid-Afrikaanse inisiatief vir onkruiddoderweerstand (die SAHRIprojek) aan die Universiteit van Pretoria. Meld gevalle van vermeende onkruiddoderweerstand by hom aan vir ondersoek. E-pos: dr.charlie.
reinhardt@gmail.com ;tel. 011 396 2233.