SÓ KAN BOERE WAT PAAIE REGMAAK, VAN STAAT EIS
’n Onlangse hofuitspraak sit voorwaardes uiteen waaronder boere vergoed kan word wanneer hulle paaie op hul eie koste herstel. JASPER RAATS verduidelik hoe dit werk.
BOERE
regoor Suid-Afrika hoop dat dié uitspraak in die OosKaap in hul distrikte ook van toepassing sal wees, maar landbouleiers maan dat die bevel eers deeglik bestudeer moet word.
Kortliks bepaal die uitspraak dat boere die verantwoordelike staatsdepartement in kennis moet stel as daar paaie is wat so erg beskadig is dat dit nie gebruik kan word nie of as die gebruik daarvan lewensgevaarlik is.
In die Oos-Kaap is die aansoek wat boere voor die hof gebring het op grondpaaie van toepassing en dus die verantwoordelikheid van plaaslike en provinsiale owerhede. Mnr. Drickus Botha van die TLU SA Noord wys dus daarop dat boere nie nou links en regs paaie moet regmaak met die hoop om daarvoor vergoed te word nie.
TYDLYNE
Die verantwoordelike staatsdepartement het 30 dae om inspeksie te doen nadat boere dit in kennis gestel het van ’n onbegaanbare of gevaarlike pad. As die staat nie binne 30 dae die paaie inspekteer nie of as ’n amptenaar wel die pad inspekteer en saamstem dringende herstel is nodig, kan boere twee kwotasies van siviele kontrakteurs inwin en per faks en geregistreerde pos by die verantwoordelike departement inhandig. Dit kan ook deur die balju beteken word.
Die staatsdepartement het dan 30 dae om een kwotasie te aanvaar en een van die kontrakteurs aan te stel. As die kwotasies nie na wense is nie, moet ’n derde kwotasie aangevra en ’n kontrakteur aangestel word.
Indien die staat nie binne 30 dae een van die kwotasies goedkeur of ’n kontrakteur aanstel nie, kan boere dan een van die twee kwotasies wat ingehandig is, kies en daardie kontrakteur self aanstel.
INSPEKSIE
Die verantwoordelike departement het dan 30 dae om die kontrakteur se werk te inspekteer en indien daar nie inspeksie gedoen word nie, kan boere aanvaar die staat is tevrede met die werk en die kontrakteur betaal. Indien daar wel inspeksie gedoen word en die staat is nie tevrede met die kontrakteur se werk nie, moet skriftelike redes vir die ontevredenheid aan die boer of boere verskaf word.
’n Dispuut oor gehalte kan na die voorsitter van die betrokke distrik se vereniging vir siviele ingenieurs gestuur word. Sy of haar beslissing kan op aanvraag deur ’n senior advokaat met minstens vyf jaar ervaring geëvalueer word. Die vraag of ’n pad onbegaanbaar is en dringend herstelwerk nodig het, kan op dieselfde wyse besleg word as daar ’n dispuut is.
Indien die kontrakteur se werk wel op ’n aanvaarbare standaard is, kan die betrokke boer die kontrakteur betaal en die geld by die betrokke staatsdepartement terugeis.
NOODGEVAL
Wanneer ’n pad wat so erg beskadig is die enigste toegang tot ’n boerdery is en onmiddellike impak op die betrokke boer se boerderybedrywighede het, kan die boer binne 48 uur nadat die pad onbegaanbaar geraak het alle dringende stappe doen wat nodig is om die pad dadelik te herstel en uit sy eie sak daarvoor betaal.
Ná die herstelwerk kan die boer dan twee kwotasies van siviele ingenieurs inhandig om te wys dat die herstelwerk teen ’n billike prys gedoen is. Daardie kwotasies moet ingewin word voordat daar met herstelwerk begin word. Saam met die kwotasies moet die boer skriftelik motiveer waarom die werk dringend gedoen moes word en bewyse lewer van hoe die pad gelyk het voor dit herstel is – dit kan met foto’s en beëdigde verklarings van derde partye wees wat weier om die pad te gebruik en só die boerdery se lewensvatbaarheid benadeel. Die herstelkoste kan dan van die staat verhaal word.
VERGOEDING
Mnr. Doug Stern van Agri Oos Kaap sê slegs boere wat respondente in die hofuitspraak was, het ’n moontlike kans op eise vir werk wat vóór die hofsaak aan paaie gedoen is. Agri Oos-Kaap het teen druktyd nog nie ’n prosedure in plek gehad om eise in te dien nie.